Ostatnio w sieci Internet oraz na rynku oprogramowania pojawi³o siê wiele programów umo¿liwiaj¹cych dostêp do sieci World Wide Web. W niniejszym artykule zosta³y zamieszczone informacje o przegl¹darkach, które najbardziej licz¹ siê obecnie na rynku i oferuj¹ najwiêksze mo¿liwoœci.
Informacje o aktualnych wersjach programów shareware’owych wraz z odpowiednimi „Ÿród³ami", czyli adresami serwerów, z których mo¿na je œci¹gn¹æ, znajduj¹ siê np. na stronie WWW pod adresem www.w3.org/hypertext/WWW/Clients.html. . Najbardziej rozpowszechnion¹ przegl¹dark¹ jest program Netscape. Jest on udostêpniany w Internecie bez ograniczeñ i obecnie jest stosowany przez ok. 75% wszystkich u¿ytkowników WWW (dane z niezale¿nego serwera Yahoo). Dok³adniejsze dane statystyczne mo¿na uzyskaæ ze strony g³ównej Boba Allisona pod adresem gagme.wwa.com/~boba/masters1.html Dlatego te¿ najwiêksz¹ uwagê poœwiêcimy programowi Netscape i opiszemy go najobszerniej, natomiast w przypadku innych przegl¹darek postaramy siê przedstawiæ najistotniejsze ró¿nice w stosunku do tego najpopularniejszego narzêdzia WWW.
W ostatnim czasie coraz wiêksz¹ popularnoœæ zyskuje, dzia³aj¹cy pod Windows 95, Microsoft Internet Explorer (dostêpny równie¿ w polskiej wersji jêzykowej). Znacz¹cy udzia³ w rynku ma tak¿e przegl¹darka NCSA Mosaic. Od niedawna pewn¹ nowoœci¹ w Internecie jest HotJava die wychodz¹ca z propozycj¹ rozszerzenia dokumentów HTML o mo¿liwoœci elastycznego wbudowywania do stron WWW elementów interakcyjnych (np. animacji, prostych gier, krótkich programów u¿ytkowych itp.). Program ten nie mo¿e jednak stanowiæ konkurencji dla wy¿ej wymienionych potentatów, poniewa¿ jego strategia rozwoju idzie raczej w kierunku wspomnianych rozszerzeñ interakcyjnych, a nie, jak jest to np. w przypadku Netscape lub Mosaicdoskona³ego interfejsu u¿ytkownika oraz rozbudowanych mo¿liwoœci prezentacyjnych „Pajêcza sieæ" zaczyna równie¿ powoli wype³niaæ siê trójwymiarowymi scenariuszami, z których korzysta coraz wiêcej u¿ytkowników. Byæ mo¿e ju¿ za kilka lat cybernetyczna przestrzeñ, o której pisa³ ju¿ w 1984 roku Wiliam Gibson w swoich opowiadaniach oraz w trylogii pt. Neuromancer-(Heyne-Verlag, bêdzie istnia³a naprawdê. Dostêp do dokumentów WWW mo¿e byæ realizowany równie¿ z poziomu DOS-a, np. przy u¿yciu programu DOS-Lynx , pracuj¹cego w trybie tekstowym Z kolei dziêki pakietowi SlipKnot. Oprócz przegl¹darek dostêpnych w sieci zostan¹ omówione równie¿ produkty komercyjne, takie jak AIR-Mosaic, Corel Web Mosaic i Quarterdeck Mosaic. Wszystkie te programy z wyj¹tkiem NCSA Mosaic znajduj¹ siê na do³¹czonym CD-ROM-ie, w katalogu \WWWUTIL.
Jeszcze dwa lata temu na wiêkszoœci komputerów PC „szperaj¹cych" po WWW zainstalowana by³a wersja 1.1 tego programu, a dla komputerów Macintosh oraz platform UNIX-a wersja 1.12 . Kilka miesiêcy póŸniej ukaza³a siê wersja 1.22, która wzbogacona zosta³a przede wszystkim w d³ugo oczekiwany system zarz¹dzania zak³adkami (bookmarks) z wykorzystaniem techniki drag and drop.Dla wariantu wspó³pracuj¹cego z Windows 95 dodano ponadto integracjê z Microsoft Exchange oraz mo¿liwoœæ umieszczania odwo³añ internetowych bezpoœrednio na pulpicie Windows. Jednak autorzy tego znakomitego systemu nie mogli siê powstrzymaæ od zrobienia swoim klientom niespodzianki w nowym roku. Najnowsza wersja, opatrzona numerem 2.0, k³adzie swoj¹ konkurencjê na ³opatki.
Netscape 2.0 pracuje na wiêkszoœci platform UNIX-a, komputerach Macintosh oraz w 16- oraz 32-bitowych wersjach œrodowiska Microsofts Windows, Windows 95 oraz Windows NT. W katalogu \WWWUTIL\NETSCAPE na do³¹czonym CD-ROM-ie znajduj¹ siê 16- oraz 32-bitowe warianty wersji 1.22 i 2.0.
Jak dot¹d (nawet w wersji 1.22), warunkiem uruchomienia programu by³a obecnoœæ aktywnego oprogramowania WinSockco w wiêkszoœci przypadków oznacza³o koniecznoœæ zainstalowania karty sieciowej w komputerze. Wersja 2.0 dopuszcza ju¿ mo¿liwoœæ pracy w trybie offline, czyli bez koniecznoœci po³¹czenia z sieci¹. Dziêki temu mo¿na u¿ywaæ Netscape jako lokalnej przegl¹darki plików zgromadzonych na dysku. W ten w³aœnie sposób bêdzie mo¿na przegl¹daæ zawartoœæ dokumentów HTML umieszczonych na naszym CD-ROM-ie. Jednak firma Netscape Communications s zatroszczy³a siê równie¿ o u¿ytkowników wersji wczeœniejszych, oferuj¹c dla komputerów PC nie pod³¹czonych do sieci Internet bibliotekê DLL o osobliwej nazwie mozock.dll. Po skopiowaniu jej do katalogu Windows z nazw¹ zmienion¹ na winsock.dll i uruchomieniu systemu zostanie zasymulowane po³¹czenie TCP/IP, co umo¿liwi swobodn¹ pracê bez koniecznoœci instalowania karty sieciowej. Równie¿ i ta biblioteka znalaz³a siê na dysku kompaktowym (mo¿na j¹ znaleŸæ w katalogu \WWWUTIL\NETSCAPE ).
Z pewnoœci¹ nikt jednak nie bêdzie siê ogranicza³ tylko do przegl¹dania lokalnych zasobów. W przypadku wersji 16-bitowej, uruchamianej pod Microsoft Windows 3.1, do pe³nej pracy z sieci¹ konieczne jest zainstalowanie oprogramowania kompatybilnego z WinSock. To samo mo¿na uczyniæ w Windows for Workgroups 3.11, system ten jednak oferuje znacznie wygodniejszy mechanizm dostêpu do Internetu, polegaj¹cy na mo¿liwoœci do³¹czenia do listy protoko³ów sieciowych protoko³u TCP/IP. Na CD-ROM-ie w katalogu UTILITY\WINSOCK znajduj¹ siê ró¿ne odmiany WinSock. Dla prawdziwych „32-bitowców" pracuj¹cych pod Windows 95 lub Windows NT, wszystkie te dodatki staj¹ siê zbêdne. Na wstêpie trzeba jednak zaznaczyæ, ¿e wersja Netscape 2.0 w wariancie 32-bitowym nie bêdzie pracowa³a pod Windows 3.1x nawet wtedy, gdy zostanie wczeœniej zainstalowane specjalne rozszerzenie Windows Win32s (dla wczeœniejszych wersji Nescape’a to wystarcza³o). Taki stan spowodowany jest to faktem, ¿e nowy Netscape u¿ywa 32-bitowych odwo³añ do makr API, których oprogramowania nie obs³uguje Win32s. Ponadto u¿ytkownicy 32-bitowych wersji programu bêd¹ mogli skorzystaæ z mo¿liwoœci jêzyka Java, o którym szerzej w dalszej czêœci artyku³u.
Instalacja Netscape’a rozpoczyna siê, podobnie jak w wiêkszoœci aplikacji dla Windows, po uruchomieniu programu setup.exe. Po zakoñczeniu instalacji lokalnej mo¿na sobie za¿yczyæ instalacji uzupe³niaj¹cej (nawi¹zywane jest wtedy po³¹czenie z serwerem Netscape’a). Pozwala ona m.in. na dodanie tzw. Plug-ins, czyli aplikacji u¿ytkowych, które s¹ „na sta³e" wbudowane do programu g³ównego. Umo¿liwiaj¹ one wyœwietlanie w dokumencie nowych obiektów (tzw. LiveObjects). Do aplikacji tych nale¿¹ najró¿niejszego typu przegl¹darki (np. do plików w formatach JPEG, QuickTime, Adobe Acrobat) oraz rozszerzenia umo¿liwiaj¹ce ogl¹danie dokumentów VRML (patrz dalsza czêœci artyku³u), tabel Excela i grafiki wektorowej Corela (CMX). Firma Netscape Communications zamieœci³a w swojej ofercie dwa programy w³asnego autorstwa: Netscape SmartMarks (specjalny system zarz¹dzania zak³adkami) oraz Netscape Chat (us³uga IRC w wydaniu Netscape’a), które wraz z trzema innymi aplikacjami sprzedawane s¹ w specjalnym pakiecie o nazwie Netscape PowerPack 1.0.
Najistotniejsz¹ spraw¹ podczas u¿ywania przegl¹darek WWW jest oczywiœcie po³¹czenie z sieci¹ Internet. Jeœli chodzi o wielkoœæ potrzebnej na ten cel pamiêci, to bezkolizyjna praca rozpoczyna siê, niestety, dopiero od 8 MB (sam program zajmuje ok. 1.3 MB).
Praktycznie nie ma takiej us³ugi WWW, której by nie obs³ugiwa³ Netscape. Oprócz pracy z dokumentami HTML program ten umo¿liwia przeszukiwanie zasobów Internetu za pomoc¹ Gophera lub WAIS-a, otwieranie sesji telnetowych lub FTP, obs³ugê poczty elektronicznej (e-mail), udzia³ w konwersacjach z list dyskusyjnych sieci Usenet oraz wype³nianie przeró¿nych formularzy. W przypadku FTP logowanie mo¿liwe jest równie¿ jako inny u¿ytkownik ni¿ „anonymous", co w du¿ym stopniu rozszerza dostêp do hostów, w których anonimowy u¿ytkownik nie jest akceptowany. Logowania takiego mo¿emy dokonaæ, wpisuj¹c w wierszu zleceñ ftp://u¿ytkownik@host.domena, po czym Netscape otwiera okienko, w którym nale¿y podaæ has³o. Drobnym niedopatrzeniem w programie jest brak mo¿liwoœci do³¹czania do wybranych stron w³asnych komentarzy, co znane jest w programie Mosaic jako opcja Annotations.
Netscape 2.0 obs³uguje wiêkszoœæ najnowszych poleceñ standardu HTML 3.0. Justowanie tekstu, grafika „w tle", otaczanie obrazków tekstem i inne funkcje, pojawiaj¹ce siê po raz pierwszy w wersji jêzyka HTML 2.0, nie stanowi¹ ju¿ nowoœci dla tego programu. Do innowacji, jakimi program mo¿e siê poszczyciæ, nale¿¹: zaznaczanie tekstu jako indeks górny, justowanie paragrafów oraz obs³uga nowej formy ENCTYPE, która umo¿liwia przegl¹danie zawartoœci dysku klienta i wybór pliku (np. w celu wys³ania go poczt¹). Ponadto Netscape zdoby³ siê na wprowadzenie kilku zmian, nie objêtych jeszcze przez nowy standard. Jest to m.in. ustalanie kolorów dla tekstu, umieszczanie bezpoœrednio w dokumencie LiveObjects czy te¿ inicjacyjne nazywanie otwieranych okien. Najbardziej jednak spektakularnym rozszerzeniem Netscape’a jest przystosowanie go do obs³ugi ram dziel¹cych okno programu na niezale¿ne czêœci, do których przypisane mog¹ byæ ró¿ne adresy URL. Wszelkie szczegó³y na temat jêzyka HTML i jego najnowszej odmiany podamy w dziale „Tworzenie w³asnych dokumentów WWW".
Program Netscape mo¿na otrzymaæ jako shareware bezpoœrednio od jego producenta, firmy Netscape Communication Corporation przez FTP pod adresami ftp://ftp2.netscape.com/pub/(gdy serwer pod wybranym adresem jest przeci¹¿ony nale¿y wypróbowaæ adres z inn¹ pogrubion¹ cyfr¹). Równie¿ na polskich serwerach FTP mo¿na znaleŸæ Netscape’a (np. przeszukuj¹c je przy pomocy Archie). Przyk³adem mo¿e byæ serwer sieci Cyfronet w Krakowie ftp://ftp.cyf-kr.edu.pl/pub/mirror/netscape/, z którego mo¿na przy wyj¹tkowo krótkim czasie transmisji „œci¹gn¹æ" wybrane wersje programu. Korzystanie z Netscape’a jest bezp³atne przez 90 dni, po tym okresie konieczna jest rejestracja i op³ata licencyjna, bez której nie jest mo¿liwy równie¿ techniczny „support" oraz pomoc telefoniczna. Zastosowanie programu do badañ lub celów naukowych oraz w organizacjach u¿ytecznoœci publicznej jest ca³kowicie bezp³atne. 0
Menu konfiguracyjne, w przeciwieñstwie do poprzednich wersji (jedna opcja konfiguracyjna), zosta³o podzielone na cztery czêœci. Najwa¿niejszych ustawieñ dokonuje siê w opcji menu „Options | General Preferences..", parametry poczty elektronicznej mo¿na zmieniæ za pomoc¹ „Options | Mail and News Preferences..", natomiast ustawieñ sieciowych oraz modyfikacji w systemie bezpieczeñstwa programu dokonuje siê odpowiednio w „Options | Network Preferences.." i „Options | Security Preferences..". Ponadto w nowej opcji „Document Encoding" mo¿na ustaliæ rodzaj dekodowania tekstów (dla ró¿nych jêzyków). Wszystkie parametry zapisywane s¹ jako ca³oœæ w ró¿ny sposób w zale¿noœci od platformy. W Windows sk³adowane s¹ w pliku netscape.ini, w Windows NT w bazie rejestracyjnej, a w systemie UNIX w pliku netscape-preferences.
Rozpoczynaj¹c od opcji ogólnych, na stronie „Appearance" ustalany jest wygl¹d przycisków realizuj¹cych g³ówne funkcje programu, które s¹ równie¿ dostêpne z poziomu menu. Pozycja „Home Page Location" oznacza adres strony WWW, która podczas startu programu bêdzie automatycznie ³adowana i traktowana jako lokalna strona g³ówna. Chc¹c np. aby stron¹ g³ówn¹ by³ spis zapisanych na do³¹czonym CD-ROM-ie dokumentów WWW, nale¿y ustawiæ kursor myszki w sekcji „Start with" na „Home Page Location" i wpisaæ poni¿ej: file:///d|/wwwpages/spis.htm (w przypadku, gdy dysk d: oznacza napêd CD-ROM).
Na stronie „Fonts" ustalany jest rodzaj dwóch typów czcionek: proporcjonalnych oraz czcionek o równych odstêpach (tzw. „Fixed Font") dla ka¿dego rodzaju dekodowania. Mo¿liwe jest równie¿ ustawienie koloru tekstu (menu „Colors") dla odsy³aczy, linków ju¿ wykorzystanych oraz t³a.
Za pomoc¹ „Images" mo¿na okreœliæ sposób ³adowania grafiki. Dotyczy to przede wszystkim wyboru algorytmu wype³niania tych czêœci obrazka, które nie zosta³y jeszcze wczytane. Nie jest jednak konieczne obserwowanie procesu wgrywania, poniewa¿ obrazki mog¹ zostaæ równie¿ wyœwietlone dopiero po ich ca³kowitym wczytaniu.
W sekcji „Supporting Applications", na stronie „Apps" definiowane s¹ opcjonalnie pe³ne œcie¿ki dostêpu do programów obs³uguj¹cych terminale oraz przegl¹darki kodu Ÿród³owego i katalogu roboczego. Przyk³adowo w przypadku sesji telnetowych w polu „Telnet Application" wpisywana jest nazwa odpowiedniego programu (np. telnet.exe), który zwykle powinien towarzyszyæ u¿ytkowanemu oprogramowaniu TCP/IP.
Netscape zapisuje wszystkie adresy URL wraz z tytu³ami za³adowanych dot¹d stron w pliku historii, którego œcie¿kê dostêpu mo¿na ustaliæ czyni¹c odpowiednie modyfikacje w pliku netscape.ini, znajduj¹cym siê w katalogu Windows. W Windows NT œcie¿kê tê okreœla siê w bazie rejestracyjnej.
Kolejna strona o tytule „Helpers" zawiera listê ró¿nych typów plików wraz z rozszerzeniami (pliki graficzne, animacje, dŸwiêki, archiwa) oraz skojarzone z nimi przegl¹darki. Wiele z nich jest w stanie obs³u¿yæ sam Netscape („Browser"), jednak, gdy przy danym rozszerzeniu znajduje siê napis „Ask User", nale¿y zdecydowaæ, czy przy odwo³aniu siê do pliku takiego typu nale¿y nagraæ go na dysk („Save"), czy te¿ zostanie od przekazany do odpowiedniej, wybranej przez nas aplikacji. Za pomoc¹ „Launch Application", podobnie jak w Mened¿erze plików, mo¿liwe jest samodzielne skojarzenie danego programu z obs³ugiwanym przez niego rozszerzeniem. Na do³¹czonym CD-ROM-ie, w katalogu VIEWER znajduje siê wiele przyk³adowych aplikacji tego typu, które z pewnoœci¹ u³atwi¹ pracê z programem Netscape.
Ostatni¹ stron¹ opcji ogólnych jest „Language", która ma za zadanie ustaliæ jêzyk regionu lub pañstwa u¿ytkownika. Na prezentowanej liœcie nie ma jêzyka polskiego. Mamy jednak mo¿liwoœæ „rêcznego" jego zdefiniowania, wpisuj¹c np. „Polish [pl]" w polu „User define" i wciskaj¹c przycisk strza³ki znajduj¹cy siê poni¿ej. Wczeœniej jednak w sekcji „Fonts" dla zestawu znaków „User Define" nale¿y zdefiniowaæ polskie czcionki (nazwa czcionki musi byæ zakoñczona na „CE").
Menu „Mail and News Preferences" podzielone zosta³o na piêæ podopcji. W pierwszej („Appearance") okreœla siê podstawowe parametry wyœwietlania tekstu wiadomoœci. W sekcji „Composition" z kolei decydujemy siê na jeden z dwóch trybów przesy³ania poczty (8-bitowy lub MIME). W tej sekcji mo¿emy równie¿ zleciæ tworzenie kopii wysy³anych przez nas wiadomoœci („zdalnych", tzn. pod innym adresem e-mail lub lokalnych, tzn. na dysku).
Najistotniejszych ustawieñ, warunkuj¹cych prawid³ow¹ wspó³pracê z poczt¹ oraz zasobami News, dokonuje siê w panelu „Servers". Podaje siê tu adresy dostêpnych serwerów pocztowych (osobno dla wiadomoœci wysy³anych i przychodz¹cych) oraz serwera us³ugi News, a tak¿e kilka parametrów zwi¹zanych z dopuszczaln¹ maksymaln¹ iloœci¹ oraz wielkoœci¹ przechowywanych wiadomoœci. Chc¹c u¿ywaæ Netscape’a do udzia³u w grupach dyskusyjnych sieci Usenet, poza adresem internetowym serwera musimy podaæ katalog, w którym znajduje siê plik obs³uguj¹cy wybran¹ przez nas grupê (pole „News RC Directory"). W Windows NT dodatkowo mo¿e byæ wprowadzona œcie¿ka dostêpu do prywatnego pliku News (w bazie rejestracyjnej).
W ostatnich dwóch sekcjach: „Identity" oraz „Organization" okreœla siê w³asn¹ identyfikacjê w sieci Internet (nazwa u¿ytkownika, organizacja, adresy e-mail) oraz ustala siê parametry wyœwietlania i sortowania struktury wiadomoœci. Pod pozycj¹ „Identity | Signature File" mo¿na umieszczaæ swój w³asny „podpis" w formie pliku tekstowego, który póŸniej dodawany jest automatycznie na koniec ka¿dego wysy³anego przez nas listu.
W menu „Network Preferences" mo¿na ustaliæ iloœæ pamiêci g³ównej oraz pamiêci dyskowej, która bêdzie u¿ywana do gromadzenia za³adowanych z Internetu danych (panel „Cache"). Mo¿na tu równie¿ okreœliæ maksymaln¹ liczbê jednoczesnych po³¹czeñ oraz wielkoœæ bufora transmisji (panel „Connections"). Natomiast w „Proxies" okreœlane s¹ adresy serwerów Proxy (w przypadku, gdy s¹ one dostêpne) wraz z u¿ywanymi przez nie portami TCP/IP. Serwery te oferuj¹ us³ugi FTP, Gopher, HTTP, WAIS oraz us³ugi zwi¹zane z bezpieczeñstwem danych („Security"). Ponadto ustalany jest tu adres hosta us³ugi po³¹czeniowej „SOCKS". Dok³adnych informacji powinien udzieliæ dostarczyciel us³ug lub administrator sieci. Naj³atwiej jest to zrobiæ podaj¹c odpowiedni adres URL w polu „Automatic Proxy Configuration", sk¹d œci¹gniête zostan¹ odpowiednie parametry ustalone wczeœniej przez wspomnianego administratora. Gdy Netscape bêdzie chcia³ odwo³aæ siê do jakiejœ strony WWW, to najpierw bêdzie próbowa³ j¹ odnaleŸæ na odpowiednim serwerze Proxy (najlepiej jeœli jest on bli¿ej ni¿ docelowy host), a jeœli jej tam nie bêdzie, to program dokona po³¹czenia bezpoœredniego.
W „Security Preferences", ostatniej opcji konfiguracyjnej, ustawiane s¹ parametry zwi¹zane z ostrzeganiem u¿ytkownika przed jego „niebezpiecznymi" posuniêciami (panel „General"). Do takich nale¿¹: zalogowanie lub wylogowanie siê z „bezpiecznego" serwera, podgl¹d dokumentu zawieraj¹cego chronione dane oraz wys³anie niezabezpieczonego formularza. W wersjach 32-bitowych Netscape’a mo¿emy równie¿ w³¹czaæ lub wy³¹czaæ automatyczne wykonywanie apletów jêzyka Java. W panelu „Site Certificates" okreœlane s¹ parametry tzw. certyfikatów (autoryzowanych lub lokalnych), bêd¹cych swego rodzaju prawami jazdy po sieci Internet (patrz ustêp poni¿ej).
Netscape 2.0 zosta³ wyposa¿ony w specjalne modu³y bezpieczeñstwa transmisji danych. Do najwa¿niejszych z nich nale¿y modu³ opracowany przez firmê RSA Data Security, Inc., realizuj¹cy szyfrowanie danych przy wykorzystaniu klucza publicznego (Public Key), a tak¿e metod kryptograficznych MD2, MD5 oraz RC4. Na ich podstawie powsta³ nowy protokó³ sieciowy wyspecyfikowany przez Netscape Communications nosz¹cy nazwê Secure Sockets Layer (SSL)), który docelowo ma wspó³dzia³aæ bezpoœrednio z takimi us³ugami, jak HTTP, News, telnet oraz FTP. Stwarza on mo¿liwoœæ autoryzacji danych zarówno od strony serwera, jak i klienta oraz zapewnia bezpieczn¹ ich transmisjê. W programie Netscape taki sposób komunikowania siê zosta³ zaimplementowany dla protoko³ów HTTP oraz NNTP (News). Us³uga ta mo¿e byæ jednak œwiadczona wy³¹cznie przez te serwery WWW, na których uruchomione zosta³o oryginalne oprogramowanie firmy Netscape Communications (Netscape Commerce Server). Poniewa¿ przesy³anie „tajnych" dokumentów obs³ugiwane jest przez nowy protokó³ HTTPS (komunikuj¹cy siê przez port TCP/IP inny ni¿ HTTP), ich adresy URL bêd¹ zaczyna³y siê od nag³ówka https://. Przyk³adem mo¿e tu byæ adres firmy RSA Data Security https://www.rsa.com/netscape/ ). Poza tym dokumenty obs³ugiwane przez SSL odnajdziemy równie¿ na serwerze firmy AT&T https://www.att.com/ oraz pod adresem https://gate.cdworld.com/, gdzie w „bezpieczny" sposób mo¿emy zamówiæ p³yty kompaktowe.
Podobnie jak w przypadku tajemnicy korespondencji pocztowej, gwarancja bezpieczeñstwa oraz prywatnoœci w przesy³aniu dokumentów jest bardzo wa¿na. Jest to szczególnie istotne, gdy chodzi o formularze, w których np. jesteœmy zmuszeni podaæ numer swojej karty kredytowej. Gdy taki dokument wysy³amy w zwyk³ym trybie (HTTP) pozbawionym jakichkolwiek zabezpieczeñ przed niepowo³anym wgl¹dem, jedyne co nam pozostaje, to zaufaæ wszystkim komputerom znajduj¹cym siê pomiêdzy nami a adresatem (a w szczególnoœci ich u¿ytkownikom !). Aby zapewniæ prywatnoœæ i bezpieczeñstwo sieciowych transakcji finansowych, Netscape zosta³ zaopatrzony w specjalny protokó³ o nazwie Secure Courier, który tworzy dla wysy³anych dokumentów zwi¹zanych z finansami swego rodzaju „elektroniczn¹" kopertê. W programie zosta³a zawarta równie¿ „bezpieczna" odmiana protoko³u pocztowego MIME (S/MIME), umo¿liwiaj¹ca szyfrowanie oraz obs³ugê tzw. „elektronicznych podpisów", jak i bezpieczne wysy³anie wiadomoœci e-mail oraz News. U¿ytkownicy Netscape’a 2.0, kontaktuj¹c siê z firm¹ VeriSign (http://www.verisign.com), mog¹ otrzymaæ swój niepowtarzalny elektroniczny identyfikator w sieci (Digital ID), pozwalaj¹cy na weryfikacjê i identyfikacjê osób i organizacji (np. wspó³pracuj¹cych ze sob¹ jako partnerzy handlowi). Identyfikator niekomercyjny mo¿na otrzymaæ bezp³atnie, zaœ za wariant komercyjny, daj¹cy o wiele wiêcej mo¿liwoœci, nale¿y na konto VeriSign wp³aciæ kwotê w wysokoœci 6 USD.
Bezpieczne zamawianie p³yt kompaktowych
O tym, czy dokument ogl¹dany za pomoc¹ Netscape’a jest szyfrowany, mo¿na siê przekonaæ, obserwuj¹c ma³¹ ikonê symbolizuj¹c¹ klucz (z³amany lub w ca³oœci), znajduj¹c¹ siê po lewej stronie, w dole ekranu. W¹ska listwa wyœwietlana pod dokumentem, w zale¿noœci od tego, czy dokument jest zabezpieczony, czy nie, przybiera odpowiednio kolor szary lub niebieski. Uruchamiaj¹c opcjê „Document Info" w menu „View", uzyskuje siê, oprócz danych ogólnych, dok³adne okreœlenie klasy zabezpieczenia dokumentu (pole „Security"). Klasyfikacja ta dotyczy rodzaju szyfrowania, autoryzacji serwerów bêd¹cych do dyspozycji u¿ytkownika oraz poziomu integralnoœci transmitowanych danych.
Na postawie amerykañskich przepisów wykonawczych Netscape Communications ma prawo do rozpowszechniania swojej przegl¹darki w wersji, w której zosta³y zaimplementowane metody kryptograficzne operuj¹ce na 40-bitowym kluczu. Do rozkodowania zabezpieczonej w ten sposób wiadomoœci, wed³ug podañ autorów, potrzebna jest nieprzerwana praca maszyny o mo¿liwoœci obliczeniowej 64 MIPS-ów przez okr¹g³y rok. Jak dot¹d stanowi to barierê dla wszystkich, którzy zapragnêliby podj¹æ próby z³amania zabezpieczeñ. W najbli¿szej przysz³oœci planowane jest w Stanach Zjednoczonych opracowanie kodowania 128-bitowego , które z pewnoœci¹ odstraszy ka¿dego hackera swym czasem potrzebnym na z³amanie szyfru, urastaj¹cym do niewyobra¿alnych rozmiarów.
Spoœród przegl¹darek WWW prezentowanych w dalszej czêœci artyku³y, ¿adna nie posiada tak daleko posuniêtych mo¿liwoœci bezpiecznej transmisji danych, jak Netscape.
Protokó³ SSL zosta³ zaproponowany przez konsorcjum W3 (WWW) jako model standardu zabezpieczenia danych w przegl¹darkach WWW oraz serwerach. Inn¹ propozycj¹ jest protokó³ SHTTP firmy Enterprise Integration Technologies (EIT), który uzupe³nia HTTP obs³ug¹ wiadomoœci w wersji z kodowaniem. Specyfikacja obydwu protoko³ów, poniewa¿ s¹ one jeszcze w fazie badañ i udoskonaleñ, jest udostêpniona publicznie. Obecnie obie firmy: Netscape Communications oraz EIT wspó³pracuj¹ ze sob¹ w celu opracowania projektu standaryzacji bezpiecznej transmisji danych w Internecie i przed³o¿enia go konsorcjum W3.
Pomiêdzy wersjami dla Windows oraz dla UNIX-a istniej¹ niewielkie ró¿nice, przede wszystkim w nazwach plików. Dlatego te¿ opis ograniczony zostanie do wersji dla Windows.
Elementarnym zadaniem ka¿dej przegl¹darki WWW jest obs³uga hipertekstowych po³¹czeñ pomiêdzy dokumentami. Po³¹czenia takie reprezentowane s¹ zwykle jako napisy, które s¹ wyró¿nione w stosunku do normalnego tekstu (np. za pomoc¹ innego koloru czy podkreœlenia) lub poprzez grafikê. Gdy kursor myszy (strza³ka) zostanie na nie przesuniêty, zamienia siê w symbol d³oni, a zwi¹zany z odwo³aniem adres URL zostaje wyœwietlony w linii statusowej, w dolnej krawêdzi okna. Wystarczy klikn¹æ na wybrane miejsce, aby Netscape rozpocz¹³ proces nawi¹zania po³¹czenia z URL i za³adowa³ znajduj¹cy siê tam dokument. Za ka¿dym razem, gdy przesy³ane s¹ dane, w ikonie Netscape, umieszczonej w prawym, górnym rogu, uruchamia siê animacja ze spadaj¹cymi meteorytami. W miarê ³adowania kolejnych danych szara belka w dolnej czêœci okna, powiêkszaj¹c siê, uwidacznia postêp w za³adowywaniu strony. W linii statusowej wyœwietlane s¹ dok³adne detale, zawieraj¹ce informacje o statusie aktualnie ³adowanych plików. Po wczytaniu dokumentu w polu „Location" wyœwietlany jest jego adres URL, a jego tytu³ umieszczony zostaje w tytule okna Netscape’a. Wszystkie u¿ywane ju¿ odwo³ania zaznaczane s¹ zwykle ciemniejszym kolorem. Oszczêdza to czas i zapobiega niepotrzebnym transmisjom.
Jak ju¿ wspomniano, równie¿ obrazki mog¹ symbolizowaæ po³¹czenia z innymi stronami WWW. Poza tym mo¿liwe jest tworzenie graficznych menu, dziêki zastosowaniu tzw. map graficznych, które dok³adniej zostan¹ opisane w rozdziale „Tworzenie w³asnych dokumentów WWW".
Adres ka¿dego „odwiedzonego" miejsca zapamiêtywany jest w pliku historii w postaci listy, po której mo¿na poruszaæ siê w przód i w ty³, u¿ywaj¹c przycisków „Back" lub „Forward". W menu „Go" wyœwietlana jest historia wszystkich miejsc odwiedzonych od momentu startu programu i prezentowana jest jako lista samych tytu³ów (bez URL). Poprzez wskazanie jednej z pozycji uzyskujemy wybran¹ stronê, która prawdopodobnie znajduje siê jeszcze w lokalnej pamiêci cache lub na serwerze Proxy. Gdy jednak cofniemy siê w niej o jedn¹ pozycjê, a potem wybierzemy nowe, inne powi¹zanie, to opuszczony przez nas adres potraktowany zostanie przez Netscape’a jako „niew³aœciwa œcie¿ka" i zostanie usuniêty z historii wywo³añ. Po wywo³aniu „Window | History" lub wciœniêciu [Ctrl][H] otwiera siê okno zawieraj¹ce tytu³y wszystkich stron zawartych w pliku historii wraz z odpowiednimi dla nich adresami. Chc¹c udaæ siê st¹d w okreœlone miejsce, nale¿y klikn¹æ podwójnie myszk¹ na wybrany element z listy lub wcisn¹æ przycisk „Go to". Poza tym mo¿liwe jest umieszczenie jednej ze stron historii bezpoœrednio w liœcie zak³adek (polecenie „Create Bookmark").
Poszczególne strony, tak samo jak strony zwyk³ych ksi¹¿ek, mo¿na zaznaczaæ zak³adkami (bookmarks). Robi siê to po to, aby nie szukaæ za ka¿dym razem wœród popl¹tanej „pajêczej sieci" najczêœciej odwiedzanych miejsc, tylko od razu za³adowaæ poprzez wskazanie odpowiedniej pozycji w liœcie zak³adek. Jak ju¿ zosta³o nadmienione, obs³uga zak³adek, poczynaj¹c ju¿ od wersji 1.2, zosta³a wyraŸnie ulepszona. Zak³adki s¹ tutaj pogrupowane hierarchicznie w rozwijane menu. W szybki sposób mo¿na wybraæ jedn¹ z zaznaczonych jako zak³adka stron, po czym od razu rozpoczyna siê proces jej ³adowania.
Chc¹c w sposób bardziej systematyczny uporz¹dkowaæ listê zak³adek, nale¿y uruchomiæ opcjê „Bookmarks | Go to Bookmarks" lub wcisn¹æ [Ctrl][B]. Ukazuje siê wtedy okno, w którym przedstawiane s¹ poszczególne pozycje w postaci rozga³êzionego drzewa z rozwijanymi elementami zwanymi folderami. Foldery mog¹ byæ tworzone, otwierane, mo¿na nadawaæ im nazwê (header) lub zamieszczaæ do nich krótki opis. Podobnie jak w Mened¿erze plików, mo¿na tu zaznaczyæ wiêksz¹ liczbê zak³adek lub nag³ówków folderów, a póŸniej przy pomocy myszy przenieœæ je z jednej pozycji na drug¹.
W menu „Edit" znajduj¹ siê wszystkie standardowe funkcje zwi¹zane z edycj¹ oraz obs³ug¹ schowka Windows, jak równie¿ funkcja wyszukiwawcza „Find", przy pomocy której mo¿na odnaleŸæ ukryt¹ w folderach stronê, podaj¹c jedynie fragment jej tyty³u. Poza samym tytu³em oraz adresem URL, ka¿da zak³adka, podobnie jak foldery, mo¿e zawieraæ dodatkowe informacje wprowadzone za pomoc¹ opcji „Item | Properties". Opcja ta ukazuje siê równie¿ w kontekstowym menu, gdy klikniemy prawym klawiszem myszy na wybran¹ zak³adkê. Po pojedynczym klikniêciu na jeden z elementów, w linii statusowej, znajduj¹cej siê w dole okna, wyœwietlany jest odpowiadaj¹cy mu adres URL.
W menu „Item" mo¿liwe jest tworzenie nowych folderów oraz zak³adek, jak równie¿ separatorów oddzielaj¹cych, zwiêkszaj¹cych przejrzystoœæ wyœwietlanego drzewa. Wybran¹ stronê mo¿na na kilka sposobów „wci¹gn¹æ" na listê i umieœciæ w odpowiednim miejscu. Najproœciej dokonaæ tego przez wywo³ane polecenia „Bookmarks | Add Bookmark" lub wciœniêcie [Ctrl][D]. W ten sposób utworzona zak³adka wyœwietlana jest jako ostatni element listy w folderze okreœlanym jako „New Bookmarks Folder". Przydzielenie takiego atrybutu dla wybranego foldera dokonujemy za pomoc¹ odpowiedniej opcji z menu „Item". Inn¹ mo¿liwoœæ daje opcja „Add bookmark for this link" z menu kontekstowego, ukazuj¹cego siê po wciœniêciu prawego przycisku myszy nad interesuj¹cym nas odwo³aniem. W liœcie zak³adek zostaje umieszczony nowy element o nazwie bêd¹cej równoczeœnie jego adresem URL. Mo¿na to zmieniæ, wykorzystuj¹c opcjê „Properties" (prawy przycisk myszy) i nadaj¹c nowej zak³adce bardziej czyteln¹ nazwê.
Ciekaw¹ opcj¹ w menu „File" jest „What’s New", która umo¿liwia odnalezienie dokumetów, które zmieni³y swoj¹ zawartoœæ. Tak¹ weryfikacjê mo¿na przeprowadziæ jedynie w zaznaczonych folderach lub zak³adkach oraz w obrêbie ca³ej listy zak³adek. Dla ka¿dej wyszczególnionej strony Netscape sprawdza czas ostatnich modyfikacji i porównuje go z czasem wczeœniej zapamiêtanym.
Lista zak³adek zapisywana jest w pliku HTML, co umo¿liwia wykorzystanie jej równie¿ przez inne przegl¹darki WWW. Za pomoc¹ opcji „Import" mo¿na z kolei wci¹gn¹æ na listê wszystkie odwo³ania z wybranego pliku HTML. Mo¿e siê przy tym zdarzyæ, ¿e utworzona lista jest ju¿ na tyle zag³êbiona, ¿e jej skrajne elementy menu umieszczane s¹ daleko po prawej stronie, tak ¿e nie mieszcz¹ siê ju¿ w oknie. Dlatego te¿ bardzo przydatne jest ustalanie dla wybranego folderu atrybutu "Bookmark Menu Folder" (menu „Item"), który bêdzie prezentowany jako pierwszy element listy.
Problemy z zak³adkami wystêpuj¹ jedynie wtedy, gdy ich lista staje siê za du¿a. Przy wielkoœci wiêkszej ni¿ 170 Kb zasoby w Windows for Workgroups redukuj¹ siê praktycznie do zera, a pod Windows NT, gdy dostêpna wolna pamiêæ drastycznie siê kurczy, Netscape po prostu zawiesza siê.
Jeœli chodzi o dwie pierwsze wymienione us³ugi, to Netscape w najnowszej swej wersji uczyni³ w tym zakresie du¿e postêpy. Przede wszystkim dla ka¿dej z nich przewidziane zosta³o osobne okno zarz¹dzaj¹ce, otwierane za pomoc¹ dwóch opcji menu „Window" („Netscape Mail" oraz „Netscape News"). Okno „pocztowe" mo¿e zostaæ wywo³ane równie¿ po klikniêciu myszk¹ na ma³¹ ikonê symbolizuj¹c¹ kopertê, która jest umieszczona w dolnym, prawym rogu okna.
Wygl¹d obu okien jest podobny. Ka¿de z nich podzielone jest na trzy obszary. Czêœæ dolna praktycznie nie ró¿ni siê charakterem i przeznaczeniem od g³ównego okna Netscape’a. Prezentowana jest tu bowiem treœæ wiadomoœci w formie dokumentu HTML. Dziêki zastosowaniu protoko³u MIME (Multimedia Internet Mail Extension) wiadomoœci mog¹ zawieraæ dowolne adresy URL, obrazki oraz obiekty typu „life" (np. dokumenty dŸwiêkowe). Powy¿ej, po lewej stronie wyœwietlane s¹ rozwijane „teczki", które dla okna e-mail stanowi¹ foldery, a dla News symbolizuj¹ aktywny serwer. Ponadto podawana jest tutaj informacja o liczbie wszystkich oraz nie przeczytanych wiadomoœci znajduj¹cych siê w folderach lub na serwerach News. W tym drugim przypadku dodatkowo oznaczany jest jeszcze status subskrypcji dla danej grupy. Po prawej stronie okna znajduj¹ siê wiadomoœci z aktualnie otwartej „teczki". Przedstawiany jest tutaj nadawca, temat informacji („Subject") oraz data jej wys³ania. Aby dokonywaæ ró¿nych operacji na wielu wiadomoœciach powi¹zanych ze sob¹ wg indywidualnego kryterium u¿ytkownika (poruszanie siê w przód i w ty³, kasowanie, przenoszenie itp.), poszczególne elementy z listy mog¹ byæ „flagowane", czego efektem jest pojawiaj¹cy siê przy danej informacji symbol czerwonej flagi. Kolejnoœæ wyœwietlania poszczególnych pól danych mo¿e byæ dowolnie zmieniana za pomoc¹ myszki, co tak¿e dotyczy ustalania ich wielkoœci. Poza tym, ka¿de z pól mo¿e definiowaæ kryterium, wg którego sortowane bêd¹ wiadomoœci (menu „View | Sort").
Jak ju¿ zosta³o wspomniane, treœæ zaznaczonej informacji prezentowana jest w dolnej czêœci okna. Mo¿emy poruszaæ siê po nim jak po normalnym oknie Netscape’a i np. wybieraæ odwo³ania do innych dokumentów. W przypadku, gdy wiadomoœæ bierze udzia³ w „dyskusji" (jest odpowiedzi¹ na inn¹ wiadomoœæ), w jej nag³ówku w polu „References" pojawiaj¹ siê cyfry, które s¹ odwo³aniami do wczeœniejszych „tematów dyskusji".
To ostatnie udogodnienie jest jednym z przyk³adów œledzenia dyskusji, które okreœlane jest w jêzyku angielskim jako „threading". Mo¿e ono dotyczyæ zarówno wiadomoœci pocztowych, jak i News. Gdy we wspomnianym ju¿ menu sortowania ustawimy kryterium „Thread Messages", wiadomoœci zostan¹ przedstawione w postaci hierarchicznego drzewa, w którym poszczególne zag³êbienia odzwierciedlaj¹ przebieg ca³ej dyskusji. Pojedyncza „ga³¹Ÿ" powi¹zanych w ten sposób wiadomoœci mo¿e zostaæ w ca³oœci zaznaczona przy pomocy skrótu klawiszowego [Ctrl][Shift][S] lub wywo³ania opcji „Select Thread", znajduj¹cej siê zarówno w menu g³ównym „Edit", jak i kontekstowym menu prawego przycisku myszy (kursor powinien byæ umieszczony nad jednym z elementów ga³êzi).
Gdy zapragniemy wys³aæ konkretn¹ wiadomoœæ, nale¿y wywo³aæ okno dialogowe „Message Composition", co mo¿emy uczyniæ na wiele sposobów. W menu „File" mamy do dyspozycji dwie opcje: „Mail New Message" (skrót [Ctrl][M]), otwieraj¹c¹ „czyste" okno (to samo uzyskujemy poprzez umieszczenie w wierszu „Location" nag³ówka „mailto:") oraz opcjê „Mail Document", która automatycznie umieszcza nazwê aktywnego dokumentu w polu „Attachments" oraz pe³ny adres w samym dokumencie.
Po otwarciu okna nale¿y podaæ adres e-mail (wzglêdnie CC-Mail) korespondenta, nag³ówek oraz treœæ wiadomoœci. W tym momencie istnieje mo¿liwoœæ
skorzystania z lokalnej ksi¹¿ki adresowej, któr¹ w ka¿dej chwili mo¿na uzupe³niaæ adresami nadawców poszczególnych wiadomoœci (za pomoc¹ opcji „Message |
Add to Adress Book" lub korzystaj¹c z menu prawego przycisku myszy). Poza tym ksi¹¿k¹ adresow¹ mo¿emy w bardziej strukturalny sposób zarz¹dzaæ w
specjalnym oknie (opcja „Window | Adress book"). Swym wygl¹dem oraz ogólnymi zasadami obs³ugi przypomina ono okno zak³adek. Ró¿nica polega na
zastosowaniu innej symboliki oraz wprowadzeniu pewnych uproszczeñ (m.in. brak opcji edycji czy sortowania). Tak¿e i z tego poziomu mo¿na wys³aæ
wiadomoœci („File | Mail New Message") z tym, ¿e w polu „To:" automatycznie wpisywany jest zaznaczony wczeœniej adres.
Po wciœniêciu przycisku „Quote" mamy mo¿liwoœæ wzbogacenia wiadomoœci w tekst aktualnie prezentowanej strony, w którym ka¿dy wiersz rozpoczynaæ siê
bêdzie od znaku „>". PóŸniej mo¿e on byæ modyfikowany, z tym ¿e jego ostateczna d³ugoœæ nie mo¿e przekraczaæ 30 000 znaków. Za pomoc¹ przycisku
„Attach" mo¿liwe jest do³¹czenie do wysy³anej wiadomoœci aktualnie za³adowanego dokumentu w formie tekstu lub dokumentu HTML. Mo¿e to byæ równie¿
inny plik (tak¿e binarny).
Po³¹czenie z domyœlnym serwerem News, którego adres podany zosta³ w opcjach konfiguracyjnych, uzyskuje siê automatycznie po wywo³aniu wczeœniej
opisywanego okna. Istnieje jednak mo¿liwoœæ pod³¹czenia kolejnych serwerów dziêki opcji „File | Open news host". Oczywiœcie w wierszu „Location" g³ównego
okna Netscape’a mo¿na bezpoœrednio podaæ nazwê konkretnych wiadomoœci News (np. news:comp.infosystems.www) lub te¿ wybraæ wiêksz¹ liczbê grup,
podaj¹c maskê „*" (np. news:comp.*). Poszczególne grupy dyskusyjne, nale¿¹ce do okreœlonego serwera, s¹ przedstawiane hierarchicznie, a poprzez wybranie
jednej z nich prezentowane s¹ zawarte w niej wiadomoœci. Opcja „File | Get More Messages" wyœwietla kolejn¹ porcjê wiadomoœci dla wybranej grupy (ich
liczba okreœlona jest w opcjach konfiguracyjnych serwera w polu „Get"). Podobnie jak w oknie poczty, w górnej czêœci ekranu znajduje siê szereg przycisków
reprezentuj¹cych najwa¿niejsze funkcje. Przyk³adowo za pomoc¹ „To:News" mo¿na umieœciæ w danej grupie swoj¹ wypowiedŸ, natomiast korzystaj¹c z
„Re:News", przedstawiamy swoje zdanie na opisywany w wiadomoœci temat, które umieszczane jest na liœcie grupy jako nowa informacja. Gdy dodatkowo
zechcemy wys³aæ pocztê do autora, nale¿y wcisn¹æ „Re:Both". Opisane wczeœniej funkcje œledzenia dzia³aj¹ tutaj podobnie jak w przypadku us³ugi e-mail.
Powszechnie znany jest fakt, i¿ grupy dyskusyjne mog¹ mieœciæ w sobie nawet kilka tysiêcy wiadomoœci. Dlatego te¿ przydatne wydaje siê zastosowanie
ró¿norakich filtrów w prezentowaniu list. W menu „Options" odnajdziemy wiele przyk³adów opcji selekcji. Dotycz¹ one zarówno grup (np. „Show Subscribed
Newsgroups" wyœwietlaj¹ce wy³¹cznie grupy z aktywna subskrypcja), jak równie¿ samych wiadomoœci (np. jeszcze nie przeczytanych). Poza tym we
wspomnianym menu mo¿na zleciæ prezentowanie pe³nych nag³ówków w wiadomoœciach oraz ustaliæ, czy funkcja „Get More Messages" bêdzie wyœwietla³a
najœwie¿sze, czy te¿ najstarsze wiadomoœci.
Inne us³ugi, jak np. po³¹czenia telnetowe, realizowane s¹ poprzez wpis w polu „Location" (w formacie URL). W powy¿szym przypadku nale¿y wpisaæ: telnet://adres_hosta, po czym uruchomiona zostaje odpowiednia aplikacja ustalona w opcjach konfiguracyjnych jako „Telnet Application". Katalogi FTP przedstawiane s¹ w intuicyjnie zrozumia³ej formie rozga³êziaj¹cego siê drzewa. Równie¿ sposób uzyskiwania dostêpu do us³ugi Gopher jest prosty i doœæ zrozumia³y (wystarczy wpisaæ gopher://adres_hosta), dlatego te¿ nie poœwiêcimy temu tematowi wiêcej uwagi.
Przyk³adowa wiadomoœæ z Usenetu w programie Netscape
Klikniêcie na przycisk „Open" otwiera okno, w którym mo¿na bezpoœrednio podaæ docelowy adres URL, dok³adnie jak w wierszu „Location". Po potwierdzeniu wpisu przyciskiem Enter odpowiednia us³uga rozpoczyna pracê. Przycisk „Home" ³aduje stronê oznaczon¹ jako g³ówna. Opcje „Reload" oraz „Refresh" s³u¿¹ temu, aby odœwie¿yæ aktualn¹ stronê. W pierwszym przypadku najnowsza wersja strony œci¹gana jest od hosta ca³kowicie od nowa, co zmusza serwer Proxy do uaktualniania zapamiêtywanych przez niego dokumentów. Przycisk „Stop" w czasie realizowania po³¹czenia zmienia swój kolor na czerwony. Poprzez jego naciœniêcie transmisja zostaje wstrzymana, a czêœæ danych, która zosta³a ju¿ za³adowana, wyœwietlana jest w oknie wraz z komunikatem: „Transfer interrupted" na koñcu strony. Z takim niepe³nym dokumentem mo¿na jednak normalnie pracowaæ. Po zatrzymaniu transmisji nie mo¿na za¿yczyæ sobie jej kontynuacji. Jedyna mo¿liwoœæ obejrzenia strony w ca³oœci, to za³adowanie dokumentu od nowa. Nale¿y pamiêtaæ, ¿e po to, aby uaktywniæ po³¹czenie pojawiaj¹ce siê na stronie jeszcze nie do koñca wgranej, nie trzeba przerywaæ procesu ³adowania. Traktuj¹c prezentowan¹ czêœæ dokumentu jako gotow¹ do pracy, mo¿emy swobodnie siê po niej poruszaæ i wybieraæ wszystkie odwo³ania, które uka¿¹ siê na ekranie. Z kolei za pomoc¹ przycisku „Find" mo¿na zarz¹dziæ przeszukiwanie tekstu prezentowanego dokumentu wg podanego wzorca. Klikniêcie na ikonê „N" ustala po³¹czenie z serwerem firmy Netscape znajduj¹cym siê pod adresem home.netscape.com .
W menu „File" za pomoc¹ „New Web Browser" mog¹ byæ otwierane nowe okna Netscape’a z adresem startowym podanym w opcjach konfiguracyjnych, które traktowane s¹ jako odrêbne, niezale¿ne procesy. Pojedyncze okno zamykane jest za pomoc¹ „Close". Z kolei polecenie „Exit" koñczy wszystkie sesje pochodz¹ce od tej samej „matki". „Open File" umo¿liwia za³adowanie lokalnych stron znajduj¹cych siê na dysku. W³aœnie w ten sposób bêdzie mo¿na wyœwietliæ plik \WWW-PAGES\SPIS.HTM znajduj¹cy siê na kompakcie, zawieraj¹cy odnoœniki do wszystkich umieszczonych na CD-ROM-ie dokumentów HTML. „Save As" ³aduje dokument od nowa i zapisuje go na dysk. W momencie, gdy na ekranie prezentowane s¹ ramy (frames), opcja ta zamienia siê w „Save Frame As". Ponadto w powy¿szym menu wystêpuje dodatkowo kilka standardowych opcji drukowania oraz ustalania parametrów strony. W „Page Setup" ustalane s¹ parametry marginesów wydruku dla aktualnego dokumentu. Istnieje mo¿liwoœæ umieszczenia w nag³ówku tytu³u oraz adresu URL, a w stopce - numeru strony, liczby wszystkich stron oraz aktualnej daty. „Print Preview" prezentuje ostateczny wygl¹d wydruku, bazuj¹cy na wczeœniej podanych parametrach. Po wywo³aniu polecenia „Print" dokument zostaje wydrukowany..
Poprzez „View | Document Source" otrzymujemy tekst Ÿród³owy wyœwietlanej strony WWW, w którym dyrektywy jêzyka HTML zaznaczane s¹ na niebiesko. Czasami mo¿na tutaj zobaczyæ wiele dodatkowych informacji, które s¹ np. ukryte w komentarzach.
Poza opcjami „About Netscape" oraz „About Plug-ins", ka¿da opcja menu „Help" ustala po³¹czenie z serwerem Netscape’a home.netscape.com, znajduj¹cym siê w Kalifornii. Na tym serwerze znajduj¹ siê, w formie dokumentów WWW, nastêpuj¹ce pozycje:
informacja o sposobie rejestracji programu
Jak ju¿ wielu Czytelników zauwa¿y³o, wiele funkcji uzyskiwanych za pomoc¹ menu czy te¿ przycisków posiada swe skróty klawiszowe. Przyk³adowo [Ctrl][O] otwiera okno dialogowe „Open File", „Back" otrzymujemy poprzez lewy Alt+ i analogicznie „Forward" mo¿e byæ zast¹piony przez [Alt][<-]. Klawisz Esc, podobnie jak przycisk „Stop", koñczy transmisjê.
Na za³adowanej stronie mo¿na zaznaczaæ bloki tekstu za pomoc¹ myszki, trzymaj¹c j¹ z wciœniêtym lewym przyciskiem. Jeœli interesuj¹cy nas fragment nie mieœci siê w oknie, to nie musimy ju¿, jak by³o to w poprzednich wersjach, z ci¹gle wciœniêtym przyciskiem myszy operowaæ klawiszami [<-], [strza³ka w górê], [strza³ka w dó³], [->], [PgUp], [PgDn] dopóki ca³oœæ nie zostanie podœwietlona, poniewa¿ program przewija ekran automatycznie. Zaznaczony blok mo¿e byæ póŸniej skopiowany do schowka Windows jako tekst (np. poprzez [Ctrl][C]).
Menu kontekstowe prawego przycisku myszy
Po wciœniêciu prawego przycisku myszy nad jakimœ obiektem otrzymujemy kontekstowe menu, które zawiera wiele pomocnych funkcji odpowiednich dla danego obiektu, pozwalaj¹cych unikn¹æ mozolnego „przedzierania siê" przez opcje g³ównego menu. Przyk³adowo, gdy kursor myszy znajduje siê nad odsy³aczem do innego dokumentu, mo¿na po³¹czenie zrealizowaæ w aktualnym oknie lub otworzyæ dla adresu zawartego w odsy³aczu okno nowe, w którym bêdzie przebiega³ oddzielny i niezale¿ny proces. Istnieje tak¿e mo¿liwoœæ bezpoœredniego zapamiêtania danego odes³ania w pliku lub do³¹czenia ca³oœci do listy zak³adek. W przypadku, gdy natrafimy na adres e-mail, otwierane jest omawiane wczeœniej okno dialogowe „Message Composition". Z kolei, jeœli pod kursorem znajduje siê obrazek lub odes³anie do jakiegoœ pliku graficznego, to mo¿na kazaæ go wyœwietliæ lub nagraæ na dysk. Nale¿y pamiêtaæ, ¿e odsy³acze mog¹ byæ reprezentowane graficznie. W tej sytuacji mamy do dyspozycji funkcje dla obu obiektów: obrazka i odsy³acza. We wszystkich przypadkach mo¿na skopiowaæ adres URL bezpoœrednio do schowka w celu dalszego jego wykorzystania (np. umieszczenia go w menu zak³adek).
Pracuj¹c w systemach Windows lub Windows NT mo¿na korzystaæ z mechanizmu drag and drop. Wystarczy np. przenieœæ dowolny plik wybrany w
Mened¿erze plików do okna Netscape‘a, a ten spróbuje go wyœwietliæ. Sposób, w jaki operacja ta zostanie przeprowadzona, jest uzale¿niony od ustalonych
metod prezentacji w opcjach „Options | Preferences | Helper Applications". W przypadku niektórych formatów (np. dokumentów Worda 6.0), jak i innych
zbiorów œci¹ganych z sieci na w³asny komputer nale¿y zachowaæ pewn¹ ostro¿noœæ, poniewa¿ mog¹ one zawieraæ w sobie jakiœ „zdradziecki” kod programu
lub te¿ mog¹ byæ po prostu zbiorem rozkazów jêzyka skryptowego (np. Java). W takich przypadkach program wyœwietla odpowiednie ostrze¿enie, po czym
u¿ytkownik koñczy ca³¹ operacjê, wciskaj¹c przycisk „Continue” i uruchomiana jest zewnêtrzna aplikacja skojarzona z danym typem danych.
Je¿eli w „Helper Applications" dla plików o wybranym rozszerzeniu nie zosta³ przydzielony ¿aden program, mo¿na to uczyniæ w momencie, gdy Netscape bêdzie
chcia³ siê do niego odwo³aæ. Wyœwietlane jest wtedy okno, w którym mo¿na wybraæ odpowiedni¹ przegl¹darkê lub po prostu zapisaæ dany plik lokalnie. Po
zainstalowaniu Netscape’a automatycznie zostaje utworzone skojarzenie w Windows z plikami o rozszerzeniach *.htm lub w przypadku Unixa *.html. Podwójne
klikniêcie na taki plik uruchamia Netscape’a wraz z wybranym dokumentem.
Wspomniany ju¿ problem bezpieczeñstwa danych powstaje szczególnie w sytuacji, gdy uruchamiane s¹ aplikacje jêzyka Java (tzw. aplety). Do tej pory jedyn¹
aplikacj¹ akceptuj¹c¹ ten jêzyk by³a HotJava. Po wykupieniu odpowiednich licencji równie¿ i Netscape 2.0 (niestety, tylko 32-bitowa wersja) posiad³ tê
mo¿liwoœæ. Aplety dla obu programów nieco siê ró¿ni¹, wynika to jednak z racji u¿ywania odmiennych kompilatorów. Gdy obs³uga jêzyka Java jest aktywna
(opcje „Security Preferences"), aplety s¹ uruchamiane bezpoœrednio w aktywnym oknie. W menu „Options" pojawia siê dodatkowo pozycja „Show Java
Console", której wywo³anie otwiera okno konsoli jêzyka Java. W oknie tym prezentowany jest ca³y przebieg wymiany danych z hostem, np. komunikaty o
aktualnie do³¹czanych klasach jêzyka. Poza tym Netscape akceptuje skrypt jêzyka Java (JavaScript), który mo¿e byæ do³¹czany „inline" do dokumentu i
uruchamiany bez potrzeby kompilacji na hoœcie. O zaletach jêzyka Java oraz jego zastosowaniu powiemy przy okazji omawiania programu HotJava.
Netscape posiada jeszcze kilka dodatkowych przycisków, bezpoœrednio zwi¹zanych z adresem rodzimego serwera home.netscape.com. Oto ich znaczenia:
W menu „Directory", oprócz poleceñ bezpoœredniego po³¹czenia, odpowiadaj¹cych wy¿ej wymienionym przyciskom, pojawiaj¹ siê pozycje: "Netscape's Home" home.umo¿liwiaj¹ca wyszukiwanie w Internecie nazw lub adresów pocztowych e-mail, "About Internet" home.netscape.com/home/about-the-internet.html,stanowi¹ca swoist¹ pomoc dla pocz¹tkuj¹cych „internautów" oraz "Netscape Galleria" home.netscape.com/home/netscape-galleria.html zawieraj¹ca listê serwerów stosuj¹cych oprogramowanie Netscape Commerce Server W menu „Directory", oprócz poleceñ bezpoœredniego po³¹czenia, odpowiadaj¹cych wy¿ej wymienionym przyciskom, pojawiaj¹ siê pozycje: „Netscape’s Home" (home.netscape.com), „Internet White Pages" (home.netscape.com/home/internet-white-pages.html) umo¿liwiaj¹ca wyszukiwanie w Internecie nazw lub adresów pocztowych e-mail, „About Internet" (home.netscape.com/home/about-the-internet.html) stanowi¹ca swoist¹ pomoc dla pocz¹tkuj¹cych „internautów" oraz „Netscape Galleria" (home.netscape.com/home/netscpe-galleria.html) zawieraj¹ca listê serwerów stosuj¹cych oprogramowanie Netscape Commerce Server oraz, w niektórych przypadkach, serwerów obs³uguj¹cy opracowany przez Netscape Communications protokó³ bezpieczeñstwa HTTPS.
Ziœci³o siê nareszcie marzenie wielu polskich internautów, którzy mog¹ po raz pierwszy korzystaæ podczas swoich sieciowych podró¿y z polskojêzycznej przegl¹darki. Microsoft Internet Explorer 2.0 pojawi³ siê w nowej wersji pod koniec marca tego roku. Zosta³ on ca³kowicie spolonizowany, co mo¿e siê przyczyniæ do ustalenia nowego standardu polskich odpowiedników powszechnie stosowanej angielskiej, sieciowej terminologii. Tak wiêc zamiast „Homepage" mamy tu "Stronê pocz¹tkow¹", w miejsce "News" u¿yto "Grupy z wiadomoœciami" a "Bookmarks" czy te¿ "Favourites" zosta³y zast¹pione "Ulubionymi". Pozostaje tylko czekaæ na zakorzenienie siê tych zwrotów wœród polskiej spo³ecznoœci Internetu.
Wielu fachowców uwa¿a, ¿e program ten ma szansê przej¹æ rynek przegl¹darek WWW, który do tej pory jest zdominowany przez jego najwiêkszego konkurenta, czyli Netscape Navigator 2.0. Stwierdzenie to potêguje fakt, i¿ Internet Explorer jest udostêpniany za darmo, w przeciwieñstwie do 90 USD, które trzeba wp³aciæ za komercyjne u¿ywanie produktu firmy Netscape Communications. Ogólnie mówi¹c, wiêkszoœæ mo¿liwoœci poszczególnych opcji obu programów jest porównywalna. Ka¿da jednak przegl¹darka posiada swoje wady i zalety.
Jeœli chodzi o "rozumienie" nowych standardów HTML, to obie aplikacje akceptuj¹ podobny zestaw komend. Obs³uguj¹ one ca³oœæ poleceñ HTML 2.0 oraz wybrane z HTML 3.0.Obie firmy opracowa³y dodatkowe rozszerzenia, nie zatwierdzone jeszcze jako standard, (tzw. rozszerzenia Microsoftu oraz Netscape'a). Pierwsze z tych rozszerzeñ pozwalaj¹ m.in. na bezpoœrednie wstawianie do dokumentów filmów wideo (o rozszerzeniach *.AVI), umieszczanie przesuwaj¹cych siê tekstów (element MARQUEE), obiektów VRML (po zainstalowaniu pakietu Virtual Explorer 2.0) oraz odgrywanie dŸwiêkiu w tle. Ponadto do perfekcji zosta³a tu doprowadzona prezentacja tabel (mo¿na tu stosowaæ wiele dodatkowych opcji - m.in. dotycz¹cych ustalania kolorów). Z kolei Netscape oferuje nowe elementy HTML, takie jak ramy (patrz rozdzia³ "Tworzenie dokumentów WWW"), obiekty LiveObject oraz aplety jêzyka Java i programy JavaScript. W tej kategorii bardziej uniwersaln¹ przegl¹dark¹ wydaje siê wiêc Netscape, choæ byæ mo¿e z takim podgl¹dem nie zgodzi siê wielu uzytkowników.
Poza najbardziej rozbudowan¹ wersj¹ programu, która zosta³a opisana poni¿ej (2.0 for Windows 95) istniej¹ równie¿ inne, dzia³aj¹ce na innych platformach zarówno sprzêtowych, jak i software'owych. Do nich nale¿¹ wersje: 1.6 Beta dla Windows 3.1x, 1.5 dla Windows NT oraz osobny wariant dla komputerów Macintosh.
Aby unikn¹æ niepotrzebnego œlêczenia swoich klientów nad g¹szczem zawi³ych parametrów programu, menu konfiguracyjne "Widok | Opcje..." zosta³o bardzo uproszczone i oferuje ono mozliwoœæ ustawiania wszystkich, najpotrzebniejszych parametrów konfiguracyjnych aplikacji. Karta "Wygl¹d" umo¿liwia okreœlenie wielkoœci, koloru i kroju czcionek standardowych oraz tekstów odsy³aczy, u¿ywanych w prezentowanych stronach WWW. Tak jak w poprzednio opisywanej przegl¹darce, mo¿emy tu jedynie zmieniaæ czcionkê standardow¹ oraz maszynow¹ o sta³ej odleg³oœci miêdzy znakami. Ponadto, dla wiêkszej wygody, opcja ta zosta³a umieszczona równie¿ bezpoœrednio w menu "Widok | Czcionka".
Z kolei na karcie "Typy plików" w doœæ wygodny sposób mo¿emy kojarzyæ ró¿ne pliki z obs³uguj¹cymi je aplikacjami. Lista wszystkich powi¹zanych obiektów, jak przysta³o na Windows 95, jest wyœwietlana wraz z ikonami, które mo¿na dowolnie zmieniaæ.
Nowoœci¹ jest ustalanie tzw. Strony wyszukiwania, czyli strony na której znajduje siê ulubiony adres z formularzem, umo¿liwiaj¹cy poszukiwania w Internecie (np. adres Yahoo). Wraz ze stron¹ pocz¹tkow¹ mo¿e byæ ona ustawiona automatycznie na odpowiednie adresy sieci MSN (patrz "Obs³uga").
Strona "Zaawansowane" umo¿liwia ³atwe zarz¹dzanie podrêczn¹ pamiêci¹ cache oraz plikiem historii. Opcje te jednak ograniczone s¹ wy³¹cznie do ustalania wielkoœci dostêpnej pamiêci oraz liczby pozycji na liœcie historii.
Na szczególn¹ uwagê zas³uguj¹ opcje bezpieczeñstwa, stosowane na przyk³ad do wysy³ania kodowanych formularzy podczas robienia internetowych zakupów. Podobnie jak Netscape, Internet Explorer dysponuje standardem ochrony SSL z uaktualnionym generatorem losowym, umo¿liwiaj¹cym kontaktowanie siê z serwerami obs³uguj¹cymi "bezpieczny" protokó³ HTTPS. Ponadto program ten zosta³ przystosowany do obs³ugi nowych, wynalezionych przez Microsoft i jego partnerów protoko³ów: STT oraz PCT, przeznaczonych do transakcji finansowych, które nied³ugo pojawi¹ siê w Internecie. Rozgraniczono tu opcje zabezpieczeñ na "przy wysy³aniu" oraz "przy wyœwietlaniu". Pierwsza dotyczy momentu, gdy wysy³amy wype³niony formularz (na przyk³ad zakupu), a druga chwili, gdy ³¹czymy siê z tzw. "bezpiecznym miejscem" (zwykle z adresem rozpoczynaj¹cym siê od przedrostka https://). Du¿ym atutem programu jest mo¿liwoœæ wywo³ania odpowiedniego pliku pomocy Windows (za pomoc¹ "Przedstaw zabezpieczenia Internetu"), który opisuje podstawowe zasady bezpiecznego przesy³anie danych w sieci.
Ostatnimi opcjami konfiguracyjnymi s¹ funkcje okreœlaj¹ce parametry wspó³pracy przegl¹darki z grupami dyskusyjnymi. Aby w ogóle ta wspó³praca by³a mo¿liwa, nale¿y przede wszystkim wpisaæ adres serwera us³ugi News. Opcjonalnie, w razie gdy serwer wymaga potwierdzenia autentycznoœci, mo¿na podaæ równie¿ nazwê i has³o u¿ytkownika. W momencie umieszczania w³asnych artyku³ów w grupach dyskusyjnych mo¿na tak¿e okreœliæ nag³ówek oraz osobisty adres e-mail, które bêd¹ automatycznie umieszczane w naszej wiadomoœci.
Bardzo wa¿n¹ cech¹, odró¿niaj¹c¹ "in plus" Internet Explorera od przegl¹darki Netscape, jest doskona³a integracja programu z systemem Windows 95. Pe³na 32-bitowoœæ oraz u¿ycie poleceñ komunikacyjnych TAPI czyni¹ z programu profesjonalne narzêdzie systemu Windows 95 do wêdrowania po WWW. Jak podkreœlaj¹ autorzy tej przegl¹darki, podyktowane zosta³o to tym, aby u¿ytkownik nie musia³ poznawaæ i uczyæ siê kolejnych "nowoœci", tylko korzysta³ ze standardowego, znanego mu ju¿ interfejsu. Ma to oczywiœcie dobre strony, ale równie¿ pewne mankamenty, w szczególnoœci odczuwalne dla bardziej wymagaj¹cych, zaawansowanych u¿ytkowników.
Pozytywne cechy objawiaj¹ siê w wielu miejscach, zw³aszcza podczas przenoszenia obiektów z dokumentów za pomoc¹ techniki drag and drop. Ka¿dy obrazek, odsy³acz czy inny obiekt HTML, znajduj¹cy siê na aktualnie wyœwietlanej stronie WWW mo¿na przenieœæ jako skrót Windows 95 w dowolne inne miejsce (w tym równie¿ bezpoœrednio na Pulpit). Gdy chcemy stworzyæ skrót do aktualnie wyœwietlanej strony, wystarczy przenieœæ ma³¹ ikonê z prawego, dolnego rogu. Oczywiœcie mechanizm ten dzia³a równie¿ w drug¹ stronê, to znaczy mo¿na przeci¹gn¹æ grafikê lub skrót internetowy do g³ównego okna programu po to, by wyœwietliæ ich zawartoœæ. Ciekawa jest równie¿ funkcja, pojawiaj¹ca siê w kontekstowym menu obrazka po wciœniêciu prawego przycisku myszy. Umo¿liwia ona u¿ycie danego obrazka jako tapety Windows.
W programie zabrak³o natomiast wbudowanej przegl¹darki do podgl¹du plików Ÿród³owych HTML, w której - podobnie jak w Netscape - komendy by³yby wyró¿niane innym kolorem (Internet Explorer u¿ywa standardowego Notatnika Windows). Dotyczy to równie¿ zbiorów historii, zawieraj¹cych okreœlon¹ liczbê ostatnio u¿ywanych odsy³aczy oraz listy Ulubionych, które s¹ niczym innym jak standardowymi folderami Windows 95. Choæ foldery dysponuj¹ wszystkimi podstawowymi funkcjami, nie mo¿na na przyk³ad sprawdzaæ aktualnoœci umieszczonych w nich stron. Zupe³nie usprawiedliwione jest natomiast u¿ycie programu Microsoft Exchange jako narzêdzia do wysy³ania poczty. Pod wieloma wzglêdami mo¿e on bowiem przewy¿szaæ mo¿liwoœci podobnego programu zintegrowanego bezpoœrednio z programem Netscape 2.0.
Ze wzglêdu na to, ¿e system Windows 95 od samego pocz¹tku optymalizowany by³ do wspó³pracy z sieci¹ Microsoft Network, równie¿ przegl¹darka Internet Explorer nie pozostaje w tyle, jeœli chodzi o korzystanie z tej us³ugi. Po zainstalowaniu programu ustalane jest po³¹czenie z adresem, sk¹d mo¿na bezpoœrednio œci¹gn¹æ skrypt rejestracyjny (homefix.reg), który po wywo³aniu ustawia dwa adresy: domyœlnej strony g³ównej (tutaj strony pocz¹tkowej) oraz tzw. strony wyszukiwania na odpowiednie adresy sieci MSN. Obie mo¿na wywo³aæ bezpoœrednio z menu lub po wciœniêciu odpowiednich przycisków. Pierwsza strona to http://www.msn.com, na której po lewej stronie znajduj¹ siê odsy³acze informuj¹ce m.in. o produktach firmy Microsoft (niektóre z nich mo¿na st¹d bezpoœrednio œci¹gn¹æ), a po prawej podstawowe informacje o samej sieci (samouczek, strona poszukiwañ, us³ugi itp.). Ponadto istnieje tu bardzo ciekawa opcja, która umo¿liwia uzupe³nienie strony g³ównej MSN wieloma dodatkowymi odsy³aczami wybieranymi przez u¿ytkownika. Do nich nale¿¹ ulubione odnoœniki, formularze poszukiwañ, wartoœci akcji, informacje o pogodzie, a tak¿e wyniki ró¿nych rozgrywek sportowych. Na ¿yczenie mo¿na równie¿ ustalaæ kolor t³a, ró¿nego rodzaju tekstów oraz podaæ swoje informacje personalne, które póŸniej mog¹ byæ wykorzystane np. podczas wysy³ania korespondencji. Strona wyszukiwawcza natomiast (http://www.msn.com/access/allinone.htm) umo¿liwia poszukiwania w Internecie za pomoc¹ najpopularniejszych systemów wyszukiwawczych (Yahoo, Lycos, Infoseek, Microsoft, Magellan, Excite).
Strona g³ówna sieci MSN ogl¹dana za pomoc¹ programu
Microsoft Internet Explorer przewy¿sza program Netscape Navigator szybkoœci¹ przesy³ania danych i inteligentnym zarz¹dzaniem podrêczn¹ pamiêci¹ cache. Explorer zawiera w sobie wiele rozwi¹zañ maj¹cych na celu zarówno przyœpieszenie dostêpu do Internetu, jak równie¿ wykonywanie kilku czynnoœci jednoczeœnie. Podobnie jak wiêkszoœæ najnowszych przegl¹darek, program wykorzystuje wielow¹tkowoœæ, dziêki czemu u¿ytkownik mo¿e przegl¹daæ zawartoœæ strony WWW (przesuwaæ j¹ w oknie) w czasie jej ³adowania. W tzw. miêdzyczasie mo¿e byæ wykorzystanych wiele po³¹czeñ z serwerem (technika FastConnect, u¿ywaj¹ca nowego protoko³u HTTP-KeepAlive). Inne przegl¹darki po œci¹gniêciu ka¿dej grafiki zamykaj¹ po³¹czenie, a nastêpnie musz¹ je ponownie otwieraæ.
Grafika jest ³adowana w nieco inny sposób ni¿ w innych viewerach WWW: Internet Explorer najpierw wyœwietla na stronie tekst, zostawiaj¹c puste miejsca na grafikê, która jest uzupe³niana w miarê jej œci¹gania. Jednak w przeciwieñstwie na przyk³ad do programu Netscape, najpierw przydzielane jest im miejsce za pomoc¹ specjalnej ramki o rozmiarach rzeczywistego pliku graficznego. Pozwala to ju¿ w czasie ³adowania na otrzymanie dokumentu o uk³adzie zgodnym z ostatecznym wygl¹dem pe³nej strony.
Wykorzystanie wartoœci Last-Modified-Since oraz Expired dla atrybutu HTTP-EQUIV elementu META, bêd¹cego jedn¹ z komend jêzyka HTML (patrz "Tworzenie w³asnych dokumentów WWW"), mo¿e byæ w razie koniecznoœci u¿ywane do modyfikowania zawartoœci podrêcznej pamiêci cache. Dotyczy to jednak nie tylko samych stron, lecz tak¿e ich treœci (odsy³aczy, obrazków itp.), co pozwala na pe³ne zachowanie aktualnoœci buforowanych stron. Warto wspomnieæ, ¿e organizacja i funkcjonowanie pamiêci cache s¹ wysoce wyspecjalizowane i zoptymalizowane, co pozwala na znaczne przyspieszenie transmisji. Przyk³adowo, gdy na jednym serwerze, na wielu stronach u¿ywane s¹ takie same obrazki (np. toolbar), wystarczy tylko jedno za³adowanie, aby przy kolejno wywo³ywanych dokumentach wspomniany plik graficzny wgrywany by³ ju¿ z lokalnego dysku.
W linii statusowej pokazuj¹ siê ró¿ne informacje w jêzyku polskim, obrazuj¹ce stan uzyskiwanych po³¹czeñ sieciowych, nazwy ³adowanych kolejno plików i globalny status ³adowania ca³ego dokumentu. Zrezygnowano tu z powszechnie u¿ywanego, nawet przez polskich u¿ytkowników Internetu, terminu "host" i zast¹piono go "miejscem w Internecie". Przy ka¿dym pliku podawana jest w nawiasie jego ca³kowita wielkoœæ, a status jego za³adowania przedstawia sukcesywnie powiêkszaj¹cy siê niebieski wskaŸnik znajduj¹cy siê po prawej stronie. Ma³a ikona w prawym, dolnym roku informuje o tym, czy dana strona jest w trakcie œci¹gania, czy te¿ proces ten ju¿ siê zakoñczy³.
Kolejn¹, now¹ funkcj¹ programu jest tzw. inteligentne adresowanie URL. Dla wielu u¿ytkowników czêsto wystêpuj¹cym problemem jest zrozumienie, jaki protokó³ jest powi¹zany z konkretnym miejscem w Internecie. Czy to FTP, HTTP, Gopher czy te¿ jakiœ inny? Podczas pracy z Microsoft Internet Explorer problem ten nie wystêpuje poniewa¿ przegl¹darka sama okreœla typ protoko³u w danym miejscu w Internecie i dostosowuje siê do niego. W wiêkszoœci przypadków nie trzeba wiêc podawaæ odpowiednich nag³ówków (na przyk³ad http://), program robi to bowiem automatycznie.
Dodawanie aktualnej strony do Ulubionych (Favourites) jest trochê inaczej zorganizowane ni¿ w przegl¹darce Netscape. Przede wszystkim podczas ka¿dego wstawienia otwierany jest standardowy folder Windows 95 o nazwie "Ulubione", w którym dany dokument mo¿na umieœciæ w dowolnym miejscu (tak¿e w utworzonych przez u¿ytkownika podfolderach). W Netscape operacja ta wymaga wczeœniejszych ustawieñ domyœlnego foldera zak³adek, w której bêd¹ wstawiane aktualne strony, co oczywiœcie jest znacznie mniej wygodne.
Doœæ uci¹¿liw¹ wad¹ programu jest z kolei brak ustawiania domyœlnej (w razie koniecznoœci skróconej) nazwy pliku dokumentu, nagrywanego na dysk lokalny. Znacznie komplikuje to tworzenie zbiorów stron WWW, które chcielibyœmy przegl¹daæ w trybie off-line (bez po³¹czenia). Ponadto niemo¿liwe jest równie¿ dokonywanie jakichkolwiek operacji na dysku (na przyk³ad nagrywanie œci¹gniêtych ju¿ w ca³oœci obrazków) podczas ³adowania g³ównego dokumentu. Jedynym wyjœciem w tym przypadku jest otwarcie nowego okna programu. Powy¿sze niedogodnoœci nie wystêpuj¹ w Netscape, gdy¿ w o wiele elastyczniejszy sposób zosta³ on przystosowany do pracy w trybie bezpo³¹czeniowym. Dysponuje on bowiem dodatkowo osobnym programem "œci¹gaj¹cym", który mo¿e byæ wielokrotnie wywo³ywany w tym samym oknie, co pozwala na wykonywanie równoleg³ych operacji dyskowych. Na niekorzyœæ programu Internet Explorer mo¿e równie¿ wp³yn¹æ bardziej uboga ni¿ w Netscape funkcja obs³ugi grup dyskusyjnych News (poruszanie siê po poszczególnych wiadomoœciach i grupach odbywa siê wy³¹cznie w g³ównym oknie za pomoc¹ odpowiednich odsy³aczy - w Netscape do tego celu przewidziany by³ osobny, rozbudowany program).
Przegl¹darka NCSA Mosaic z National Center for Supercomputing Applications w swojej najnowszej postaci (wersja 2.0.0) mo¿e byæ uruchamiana na komputerach PC w œrodowisku Windows, Windows 95 oraz Windows NT. Wymagania sprzêtowe oraz software’owe komputera, na którym uruchomiany jest Mosaic w wiêkszoœci przypadków s¹ podobne do wymagañ, jakie stawia Netscape. Na platformach UNIX-a program znany jest jako XMosaic pracuj¹cy w œrodowisku X11 i jego wersje numerowane s¹ odrêbnie. Dlatego te¿ w dalszej czêœci artyku³u bêdziemy powo³ywaæ siê jedynie na wersjê pracuj¹c¹ pod Windows NT. Oprócz w³asnego serwera NCSA o adresie ftp://ftp.ncsa.uiuc.edu/Mosaic program mo¿na równie¿ znaleŸæ na wielu serwerach FTP w Europie, w tym równie¿ i w Polsce.
Wszelkich ustawieñ konfiguracyjnych dokonuje siê, podobnie jak w programie Netscape, w „Options | Preferences". W ustawieniach ogólnych „General" mo¿na ustaliæ pozycje i wielkoœæ pojawiaj¹cego siê okna Mosaica. Opisuj¹ce je wartoœci mo¿na równie¿ „skopiowaæ" z aktualnych parametrów okna. Automatycznie ³adowan¹ stronê okreœla siê w taki sam sposób, jak w programie Netscape. W „Proxy" mo¿na podawaæ nazwy serwerów FTP, Gopher, HTTP oraz WAIS. Z kolei w „Tables" pojawiaj¹ siê opcje odpowiedzialne za wygl¹d tabel w dokumentach. Trochê inaczej wygl¹da konfiguracja czcionek. Zarówno adresy, katalogi FTP, tabele, menu, jak i podkreœlenia mog¹ mieæ osobno przydzielon¹ czcionkê. Opcje menu „Audio" pozwalaj¹ na powi¹zywanie ró¿nych zdarzeñ (np. zatrzymanie procesu transmisji) z dŸwiêkami w formacie WAV. Wielkoœæ pamiêci operacyjnej, dyskowej pamiêci cache potrzebnej do zapamiêtywania wgrywanych dokumentów oraz œcie¿ka dostêpu do pliku wymiany ustalane s¹ w menu „Cache".
Du¿ym plusem, którego móg³by pozazdroœciæ Netscape, jest „Cache Manager". Zarz¹dza on list¹ zapamiêtanych w pamiêci cache stron, sortowanych wg ró¿nych kryteriów, np. wg nazw serwerów, wielkoœci lub typu danych, a tak¿e wg adresów URL. Po podwójnym klikniêciu na jedn¹ z pozycji w liœcie, ³adowana jest odpowiednia strona z pamiêci. Mo¿na tu tak¿e ustaliæ, jakiego typu dane, oprócz dokumentów HTML, powinny byæ zapamiêtywane (np. pliki wideo, WAV lub MIDI).
Za pomoc¹ „Options | Presentation Mode" mo¿na, np. dla celów prezentacyjnych, wyœwietliæ sam¹ zawartoœæ dokumentu na ca³ym ekranie. Po wciœniêciu klawisza [Esc] wszystko wraca do stanu pierwotnego.
Mosaic umo¿liwia pracê z wieloma tzw. hotlistami zawieraj¹cymi najczêœciej odwiedzane przez u¿ytkownika miejsca, które s¹ sk³adowane w plikach i odpowiadaj¹ listom zak³adek z Netscape’a. W „Hotlist Manager", w menu „Navigate" mo¿liwe jest opisanie pojedynczej hotlisty. Niestety, ograniczone jest to tylko do nadania samego tytu³u bez jakiegokolwiek opisu. Za pomoc¹ „New" tworzona jest nowa hotlista. Wszystkie hotlisty programu zapisywane s¹ w plikach o rozszerzeniach *.hot, we w³aœciwym tylko dla Mosaica formacie. Choæ pliki takie mo¿na wyeksportowaæ do formatu HTML, Netscape ma z nimi pewne problemy. Wprawdzie udaje mu siê je za³adowaæ, lecz nie jest ich w stanie umieœciæ póŸniej w liœcie. Byæ mo¿e spowodowane jest to tym, ¿e Mosaic zapisuje poszczególne pozycje bez symboli nag³ówka.
Oferta programu, jeœli chodzi o ju¿ gotowe hotlisty, jest doœæ bogata i obejmuje, oprócz kilku po³¹czeñ ze stronami NCSA zawieraj¹cych wiele informacji o WWW, równie¿ odsy³acze do serwerów Gophera (np. Veronica z szerok¹ gam¹ mo¿liwoœci wyszukiwawczych), strony g³ówne wielu uniwersytetów (przewa¿nie ze Stanów Zjednoczonych) oraz wiele innych, ciekawych adresów.
„History", podobnie jak „Navigate", nale¿y do opcji prezentuj¹cych listê adresów URL. Tak jak w programie Netscape, s¹ to adresy odwiedzane w czasie jednej sesji programu, jedyn¹ ró¿nicê stanowi fakt, ¿e s¹ one wyœwietlane bez tytu³u.
W NCSA Mosaic zastosowano nieco odmienne przypisanie funkcji do przycisków, klawiszy oraz menu kontekstowych (prawy przycisk myszki). Przyciski s¹ bardziej kolorowe, a gdy krótko potrzymamy kursor myszy nad jednym z nich, w ¿ó³tym prostok¹cie ukazuje siê krótki opis znaczenia danego przycisku.
Katalog FTP wraz z menu prawego przycisku myszy
Mosaic charakteryzuje siê podobnymi mo¿liwoœciami do tych, jakie daje Netscape w odniesieniu do grup dyskusyjnych (News). Tak samo jak Netscape, program z NCSA umo¿liwia, oprócz zwyk³ego transferu FTP na konto „anonymous", równie¿ zalogowanie siê do serwera FTP jako inny u¿ytkownik po podaniu has³a. Nowoœci¹ jest tutaj wykonywanie komendy „put" w czasie sesji FTP, dziêki czemu mo¿na przesy³aæ pliki z lokalnego komputera na inn¹ maszynê. Dokonuje siê tego w momencie, gdy ju¿ po³¹czyliœmy siê z hostem FTP, wciskaj¹c prawy przycisk myszy oraz wybieraj¹c opcjê „Upload File to Server".
Wizualizacja samego procesu transmisji w Mosaic jest w szczególny sposób urozmaicona. W linii statusowej wyœwietlany jest status po³¹czenia oraz informacja o tym, czy dokument ³adowany jest z dysku, czy z pamiêci podrêcznej cache oraz o tym, czy Mosaic znajduje siê aktualnie w stanie oczekiwania, czy te¿ odbioru. £adowanie plików graficznych umieszczanych w dokumencie symbolizowane jest z kolei ró¿nymi ikonami, pojawiaj¹cymi siê w linii statusowej. Wszystkim tym operacjom towarzyszy krêc¹ca siê kula ziemska w ikonie po prawej stronie. Gdy klikniemy na ni¹ mysz¹, proces transmisji zostanie wstrzymany.
Zaznaczanie tekstu jest podobne jak w programie Netscape. Tak samo nie trzeba tutaj wciskaæ ¿adnych klawiszy. Zawartoœæ okna przewijana jest automatycznie, gdy z wciœniêtym lewym przyciskiem myszy przekroczymy kursorem jej doln¹ krawêdŸ. Jednak w przeciwieñstwie do Netscape’a, nie da siê tutaj zaznaczaæ i kopiowaæ tabel.
Ka¿d¹ za³adowan¹ stronê mo¿na opatrzyæ w³asnymi spostrze¿eniami lub krótkim opisem (opcja „Annotations"), którego tekst pojawiaæ siê bêdzie zawsze na
koñcu opisywanej strony wraz z tytu³em oraz dat¹. Adnotacje sk³adowane s¹ lokalnie na dysku, co pozwala na ich edycjê w dowolnym momencie.
W menu „Help" dostêpne s¹ opcje pomocy, które, podobnie jak w przegl¹darce Netscape, odwo³uj¹ siê do zbiorów serwera NCSA. Pomoc „lokalna", oparta na
standardzie Windows, jest równie¿ dostêpna. Mo¿na j¹ wywo³aæ klikaj¹c na ikonê „?".
Produkt firmy SPRY, Inc, pracuj¹cy w œrodowisku Windows, bazuje w wiêkszoœci na NCSA Mosaic, od której SPRY kupi³ licencjê na kod Ÿród³owy. Najnowsza jego wersja: SPRY Mosaic Compuserve Edition, o ju¿ nieco innym charakterze, znajduje siê na CD, w katalogu CSERVE\NETL. Dok³adniejsze informacje na jej temat mo¿na odnaleŸæ w dziale Wykorzystywanie Internetu za pomoc¹ innych us³ug online.
AIR Mosaic mo¿e byæ stosowany równie¿ jako przegl¹darka lokalna, poniewa¿ tak samo jak Netscape 2.0 nie wymaga obecnoœci oprogramowania WinSock. Na do³¹czonej p³ycie kompaktowej znajduje siê katalog \WWWUTIL\AIRMOS-D.INS zawieraj¹cy wersjê demo programu AIR Mosaic, której opis zosta³ zamieszczony poni¿ej. Jej ograniczenia w stosunku do pe³nej wersji polegaj¹ na tym, ¿e mo¿liwe jest za³adowanie tylko szeœciu stron, pochodz¹cych z innych Ÿróde³ ni¿ lokalne zasoby komputera oraz zawartoœæ serwera SPRY. Informacje dotycz¹ce sposobu uzyskania licencji AIR Mosaic znajduj¹ siê pod adresem www.spry.com/order-info.html. Do wersji demo zosta³a do³¹czona równie¿ graficzna przegl¹darka plików w formatach JPEG, GIF, Bitmap oraz TARGA, która umo¿liwia zarówno ich prezentacjê, jak i obróbkê.
Mo¿liwoœci konfiguracyjne s¹ podobne jak w NCSA Mosaic (np. w taki sam sposób wpisywana jest strona g³ówna). Podobny wygl¹d oraz uk³ad maj¹ menu oraz przyciski. Po wciœniêciu prawego przycisku myszy nie pojawiaj¹ siê tu jednak ¿adne menu kontekstowe.
AIR Mosaic obs³uguje technikê drag and drop na dwa sposoby. Z jednej strony mo¿na w zwyk³y sposób przenosiæ pliki HTML z Mened¿era plików do okna programu, z drugiej strony mo¿liwe jest przeniesienie dokumentu do wybranego katalogu w Mened¿erze plików po to, aby zapamiêtaæ go na dysku. Pliki o rozszerzeniach *.htm s¹ oczywiœcie kojarzone w Mened¿erze plików z AIR Mosaic. W programie nie ma, niestety, mo¿liwoœci zaznaczania fragmentów tekstu z dokumentów za pomoc¹ myszy i kopiowania ich do schowka.
Gdy za pomoc¹ AIR Mosaic zechcemy poczytaæ trochê wiadomoœci z News, zmuszeni jesteœmy do podania pe³nej nazwy grupy w formacie news:grupa. Znaki maskuj¹ce typu „*", znane z Netscape’a, nie s¹ akceptowane. Brak jest tu równie¿ mo¿liwoœci tzw. postingu, czyli zamieszczania w grupach dyskusyjnych swoich w³asnych wypowiedzi.
Ogólnie mówi¹c, zastosowanie AIR Mosaica do przegl¹dania zasobów Gophera, FTP czy te¿ News z racji du¿ych ograniczeñ nie jest polecane. Firma SPRY oferuje odrêbne produkty, które zosta³y przeznaczone specjalnie do obs³ugi powy¿szych us³ug.
W odró¿nieniu od Netscape’a, podobnie jednak jak Mosaic oraz inne konkurencyjne produkty komercyjne, AIR Mosaic dysponuje lokaln¹ pomoc¹ online.
Produkt ten, pochodz¹cy z Corel CD Office Companion, w wersji 2.0 bazuje na licencjonowanym przez firmê Spyglass, Inc. programie Enhanced Mosaic, który z kolei wzorowany jest na NCSA Mosaic. Wymagania sprzêtowe do prawid³owego dzia³ania w Windows s¹ podobne do wymagañ, jakie stawia AIR Mosaic. Corel Web Mosaic mo¿e byæ tak¿e u¿ytkowany jako przegl¹darka lokalna (bez koniecznoœci po³¹czenia z sieci¹). Wystêpuje tu jednak pewien problem podczas aktywowania w lokalnej stronie odwo³añ do innych dokumentów znajduj¹cych siê na dysku na innej stacji. W ofercie pakietu znalaz³a siê równie¿ Eudora firmy Qualcomm, Inc., program s³u¿¹cy do przegl¹dania i wysy³ania poczty elektronicznej w œrodowisku Windows. Corel Web Mosaic znajduje siê na CD-ROM-ie w katalogu WWWUTIL\CORELWEB. Wszelkie informacje na ten temat odnajdzie siê na stronie WWW pod adresem: www.corel.ca/product/special.html.
Za pomoc¹ „Edit | Security" mo¿na dodawaæ lub usuwaæ poszczególne modu³y bezpieczeñstwa, dla których mo¿emy sobie za¿yczyæ wyœwietlenia krótkiego opisu, zwi¹zanego z jego zastosowaniem. Po zainstalowaniu programu mo¿emy dysponowaæ kilkoma gotowymi modu³ami. W „Edit | Preferences" istnieje jedynie mo¿liwoœæ zmiany kilku parametrów opisuj¹cych wygl¹d dokumentu, ustalaj¹cych nazwê strony g³ównej, jak i nazwy serwerów Proxy (tylko HTTP oraz News). Zmiany czcionek dokonuje siê w „Style Sheet:". W oknie dialogowym „Helpers" mo¿na wprowadzaæ tzw. „Helper Applications" opisane ju¿ podczas omawiania Netscape’a.
Corel Web Mosaic nie obs³uguje ¿adnych z obiektów jêzyka HTML 3.0. Hotlista mo¿e mieæ wy³¹cznie postaæ liniow¹ i nie mo¿e byæ w niej zmieniana kolejnoœæ poszczególnych elementów. Mo¿e byæ ona zapisywana, podobnie jak plik historii, w postaci jêzyka HTML. Wspó³praca z us³ug¹ telnetu nie zosta³a przewidziana w programie, poniewa¿ brak jest tutaj mo¿liwoœci okreœlenia nazwy aplikacji obs³uguj¹cej terminal. Technika drag and drop nie jest programowi znana, równie¿ skojarzenie Corel Web Mosaic z okreœlonym typem danych nie jest mo¿liwe. Wygodniejszy jest natomiast dostêp do grup dyskusyjnych dziêki zastosowaniu maski „*", podczas wpisywania adresu News. Tak wiêc wywo³anie news:* lub te¿ news:grupa.* umo¿liwia pracê z wieloma grupami.
Uk³ad i rozmieszczenie przycisków ró¿ni siê w Corel Web Mosaic w du¿ej mierze od opisywanych poprzedników. Jednak, gdy umieœci siê nad jednym z nich kursor myszy w linii statusowej, w dole okna uka¿e siê krótki opis znaczenia przycisku. Nad odwo³aniami kursor myszy pozostaje nie zmieniony.
Po wystartowaniu programu, oprócz pojawiaj¹cego siê na pierwszym planie g³ównego jego okna, w tle Windows ukazuje siê równie¿ ikona, posiadaj¹ca w³asne menu. Opcje menu umo¿liwiaj¹ wywo³anie kilku funkcji. Przyk³adowo za pomoc¹ „File | New Window" da siê otworzyæ, podobnie jak w programie Netscape, kolejne okno programu. Po¿ytecznym narzêdziem jest tak¿e polecenie „Edit | Select all" zaznaczaj¹ce ca³y tekst dokumentu.
Firma Quarterdeck wyrobi³a sobie ju¿ dobr¹ markê dziêki swym produktom zarz¹dzaj¹cym pamiêci¹ pod MS-DOS. Opracowuj¹c now¹ przegl¹darkê, która obecnie znajduje siê jeszcze w stadium testów, Quarterdeck wkroczy³ na ca³kowicie nowy obszar rynku. W prezentowanej przez nas wersji beta (znajduj¹cej siê na CD) nie ma jeszcze ¿adnych mo¿liwoœci konfiguracyjnych. Program nie obs³uguje jeszcze niektórych elementów jêzyka HTML. Ostateczna wersja porównywalna bêdzie pod wzglêdem swoich mo¿liwoœci do innych przegl¹darek (pomin¹wszy WebSpace).
Program mo¿na uruchomiæ w zwyk³ym 16-bitowym Windows, a wiêc bez ¿adnego WinSock, Win32s czy te¿ innego uci¹¿liwego oprogramowania, którego potrzebowali dot¹d u¿ytkownicy Windows 3.1, aby móc uruchomiæ swoj¹ przegl¹darkê na oddzielonym od sieci komputerze PC. Dlatego te¿ Quarterdeck Mosaic nadaje siê doskonale do pracy w domu.
Elastyczne hotlisty i wiele okien
Obs³uga Quarterdeck Mosaic odpowiada aktualnemu standardowi z lokalnymi menu kontekstowymi, technik¹ drag and drop itd. Zadano sobie tutaj wiele trudu w opracowaniu sposobu wyœwietlania dokumentów. Jest on nie tylko dobrze przemyœlany, ale i równie¿ doskonale prezentuje siê optycznie. Poziome linie nie pojawiaj¹ siê jako proste kreski, tylko jako linie oddzielaj¹ce w stylu starych, przepisywanych rêcznie ksi¹¿ek.
Szczególnie wyró¿nia siê tutaj bardzo elastyczna organizacja hotlisty, porównywalna z oknami Mened¿era plików lub zak³adkami Netscape’a. Poszczególne katalogi („Folders") mog¹ byæ tworzone jako nowe, przesuwane i reorganizowane na ró¿ny sposób. Jeden z katalogów jest okreœlany jako aktualny. Mo¿na w nim w bardzo ³atwy sposób umieœciæ strony aktualnie ³adowane. To samo jednak mo¿na uzyskaæ za pomoc¹ klawiatury, wpisuj¹c w odpowiednim miejscu wybrany adres URL. Porz¹dek i dobr¹ przejrzystoœæ zapewnia mo¿liwoœæ sortowania stron wg tematów.
Wraz z programem dostarczanych jest a¿ dwanaœcie katalogów z ponad setk¹ adresów, na których mo¿na znaleŸæ wiele na temat jedzenia, sportu, muzyki czy te¿ nauki. Ka¿demu nowicjuszowi WWW umo¿liwiaj¹ one sprawne poruszanie siê w sieci i przemykanie pomiêdzy szeregiem odnoœników i odwo³añ. Bardzo po¿yteczne okazuje siê specjalne okno z drzewem adresów, które przejrzyœcie listuje wszystkie odwo³ania do innych stron, znajduj¹cych siê w dokumencie.
Quarterdeck Mosaic dopuszcza dodawanie do dokumentów swoich w³asnych uwag (annotations), tworzenie list historii (osobnych dla ka¿dego okna lub historii wspólnej), jak i równie¿ pracê w podzielonych oknach. Oznacza to, ¿e kilka ró¿nych stron WWW, zwi¹zanych z odmiennymi adresami URL, mo¿e byæ prezentowanych w jednym oknie. Tak rozwi¹zana koncepcja pracy z wieloma dokumentami jednoczeœnie, w du¿ym stopniu przypomina ramy Netscape’a.
Prezentacja stron HTML mo¿e przebiegaæ ca³kowicie wg gustu u¿ytkownika. Mo¿e zostaæ utworzona dowolna liczba ró¿nych profili. Nale¿y tutaj jednak trochê „pogrzebaæ" w odpowiednich plikach inicjacyjnych Windows, w których ka¿dej pozycji z sekcji „HTML", opisuj¹cej m.in. tekst g³ówny, Ÿród³owy, odnoœniki, wyliczania mo¿na przydzieliæ dowoln¹ czcionkê z zasobów TrueType. Dotyczy to zarówno wielkoœci czcionki, jak i jej koloru oraz takich atrybutów, jak pogrubienie czy te¿ kursywa.
Bardzo po¿ytecznym „dodatkiem" s¹ animowane ikony. Zwykle przegl¹darki WWW prezentuj¹ je jako swoje logo, tak jak to uczyni³ Mosaic ze swoj¹ „Ziemi¹" oraz Netscape ze s³ynnym „N". Podczas transmisji danych ikony te s¹ animowane (lot satelity, spadaj¹ce komety). Je¿eli jednak zapragniemy w czasie ³adowania jakiegoœ dokumentu zminimalizowaæ okno przegl¹darki, aby móc pracowaæ z innym programem, to wprawdzie ukazuje siê nam ikona, lecz zupe³nie „pozbawiona ¿ycia". Ikona Quarterdecka przedstawia trzy p³yn¹ce ¿aglowce, które poruszaj¹ siê podczas ³adowania danych. Gdy zminimalizujemy program, ¿aglowce poruszaj¹ siê w ikonie nadal, dopóki ca³y dokument nie zostanie za³adowany.
HotJava w wersji 1.0 alpha 3 firmy SUN Microsystems, Inc. jest obecnie najbardziej rozbudowanym programem umo¿liwiaj¹cym obs³ugê miniaplikacji zwanych apletami (applets), które mog¹ byæ integrowane bezpoœrednio z dokumentami HTML. Aplety tworzone s¹ za pomoc¹ jêzyka o nazwie Java, który zosta³ opracowany przez firmê SUN. Jêzyk ten bardzo czêsto traktowany jest jako dalsze rozszerzenie jêzyka HTML. Strony, które zawieraj¹ aplety mog¹ byæ wyœwietlane równie¿ przez inne przegl¹darki WWW, poniewa¿ znacznik <applet>, oznaczaj¹cy pocz¹tek apletu w dokumentach HTML, jest przez nie ignorowany.
Jêzyk Java charakteryzuje siê wielozadaniowoœci¹, co oznacza, ¿e podczas gdy HotJava ³aduje grafikê lub aplety, mo¿na ju¿ przegl¹daæ dokument. Przez swoich twórców z SUN jêzyk ten jest okreœlany jako „prosty, zorientowany obiektowo, strukturalny, ³atwo interpretowany, wytrzyma³y, pewny, niezale¿ny sprzêtowo oraz przenoœny".
Program HotJava dostêpny jest jedynie na stacjach roboczych SPARC firmy SUN, które pracuj¹ w systemie Solaris 2.3, 2.4, 2.5 oraz na zwyk³ych komputerach PC w œrodowisku Windows 95 i Windows NT. Ten ostatni wariant dostêpny jest w sieci pod adresami java.sun.com/ i ftp://ftp.javasoft.com/pub/hotjava-alpha3-win32-x86.Wersja przeznaczona na komputer Macintosh znajduje siê jeszcze w fazie opracowywania. Na CD-ROM-ie, w katalogu \WWWUTIL\HOTJAVA.INS zamieszczona zosta³a wersja tego programu dla Windows 95 oraz Windows NT.
Przy pierwszym starcie programu inicjowane jest okno dialogowe „HotJava Security Dialog", które zwraca uwagê u¿ytkownikowi na bardzo istotn¹ sprawê: niebezpieczeñstwa œci¹gania z sieci wykonywalnych kodów. Kody takie mog¹ wprawdzie rozszerzyæ mo¿liwoœci przegl¹darki WWW, z drugiej jednak strony tego rodzaju ulepszenia gro¿¹ wyst¹pieniem problemów zwi¹zanych z bezpieczeñstwem i ochron¹ danych. Powy¿sze aspekty zosta³y uwzglêdnione podczas tworzenia programu HotJava. Jeœli chodzi o sam jêzyk, to od pocz¹tku zosta³o ustalone m.in. to, ¿e ¿adna z jego komend nie mo¿e mieæ dostêpu do lokalnych twardych dysków. W programie natomiast u¿ytkownik jest w stanie ograniczaæ na ró¿ne sposoby uruchamianie w dokumencie pewnych fragmentów wykonywalnego kodu. W oknie dialogowym bezpieczeñstwa danych za pomoc¹ opcji „Firewall List" wpisuje siê nazwy hostów lub domen, do których ma siê zaufanie. Oznacza to tyle, ¿e tylko stamt¹d bêd¹ mog³y byæ zgrywane aplety przeznaczone do uruchomienia. Nale¿y równie¿ podaæ sposób oznaczania domen (dostêpne s¹ dwie opcje NIS oraz DNS). Dziêki opcji menu „Options | Security" okno dialogowe ochrony mo¿na wywo³aæ równie¿ póŸniej, w trakcie pracy programu. Wygodnie jest wtedy okreœliæ tryb ochrony („Security Mode"), w którym bêdzie pracowaæ HotJava. Dostêpne s¹ cztery warianty:
Za pomoc¹ „Apply security mode to applet loading" powy¿sze ustawienia zostaj¹ zastosowane równie¿ w stosunku do samego procesu ³adowania apletów.
W prezentowanej wersji alfa aplety nie maj¹ ¿adnych mo¿liwoœci zapisywania lub modyfikowania plików. Ustalono tutaj z góry, ¿e wprawdzie wszystkie aplety mog¹ byæ uruchomione w danym dokumencie, jednak ka¿dy z nich ma do dyspozycji tylko zbiory z „rodzimych" hostów, tzn. ustalonych w trybie ochrony „Applet host".
W menu „Options | Properties" nie ma za wiele mo¿liwoœci konfiguracyjnych poza okreœleniem nazw serwerów Proxy, sposobu przedstawiania tekstu odnoœników, a tak¿e ustalaniem, czy grafika lub aplety (b¹dŸ ich kod Ÿród³owy w jêzyku Java) maj¹ byæ prezentowane lub wykonywane ju¿ podczas ³adowania dokumentu, czy dopiero po klikniêciu na nie myszk¹.
Podczas startu programu w Windows NT najpierw wywo³ywane jest okno shell, które po jakimœ czasie otwiera okno HotJava. Pierwsz¹ spraw¹ rzucaj¹c¹ siê w oczy jest fakt, ¿e kursor myszy nie zmienia swojej postaci, gdy zostanie ustawiony nad odwo³aniem do innego dokumentu. W dolnej krawêdzi okna ukazuj¹ siê przyciski znanych ju¿ funkcji „Back", „Forward", „Home" oraz „Reload". Gdy strona zawiera w sobie aplet, w celu jego uruchomienia nale¿y klikn¹æ na nim myszk¹. Kod Ÿród³owy apletu jest wtedy obs³ugiwany przez interpreter wbudowany do aplikacji HotJava.
Index lokalnych stron programu HotJava
Oprócz obs³ugi dokumentów HTML, HotJava zapewnia równie¿ dostêp do FTP (w sposób identyczny do ju¿ opisywanych). Hotlista, znajduj¹ca siê w menu „Navigate", jest bardzo prosta i ma charakter liniowy bez mo¿liwoœci jej strukturyzacji. W menu „File" mo¿na jedynie wybraæ „Open URL" oraz „View Source". Ze wzglêdu na brak w programie opcji przegl¹dania plików, nazwy dokumentów znajduj¹cych siê lokalnie na dysku mo¿na podawaæ wy³¹cznie bezpoœrednio w wierszu „Document URL", w formacie: file:///c:/katalog/plik. Brak jest równie¿ mo¿liwoœci zaznaczania fragmentu tekstu w oknie w celu skopiowania go do schowka.
Mo¿na zatem stwierdziæ, ¿e przegl¹darka HotJava ma wyj¹tkowo spartañski charakter, lecz jak wczeœniej zosta³o ju¿ stwierdzone: celem tego programu nie jest w ¿adnym stopniu pobicie konkurencji, czyli np. Netscape’a.
Dostêpne opcje w menu „Help" otwieraj¹ kilka dokumentów HTML. Oprócz informacji lokalnych istnieje tutaj funkcja wyszukiwawcza oraz mo¿liwoœæ odes³ania do procedur rejestracyjnych programu. Zawarte w pakiecie strony HTML s¹ nie tylko zwyk³¹ pomoc¹, poniewa¿ dysponuj¹ równie¿ dokumentacj¹ jêzyka Java, jak i wprowadzeniem do samodzielnego implementowania apletów oraz do korzystania z bibliotek klas stosowanych w tym jêzyku. Oczywiœcie nie trzeba od razu samodzielnie programowaæ. Istnieje mo¿liwoœæ umieszczania w swoich dokumentach gotowych apletów. Wœród nich odnajdziemy animowane postacie rysunkowe, wizualizacje trzech ró¿nych algorytmów sortowania oraz stare jak œwiat gry w kó³ko i krzy¿yk lub w wisielca. Poni¿ej prezentujemy kod Ÿród³owy algorytmu sortowania b¹belkowego napisany w jêzyku Java:
Przyk³adowy aplet: sortowanie b¹belkowe:
class BubbleSortAlgorithm extends SortAlgorithm {
void sort(int a[]) {
for (int i = a.length; --i>=0; )
for (int j = 0; j<i; j++) {
if (stopRequested) {
return;
}
if (a[j] > a[j+1]) {
int T = a[j];
a[j] = a[j+1];
a[j+1] = T;
}
pause(i,j);
}
}
}
W Internecie pod adresem www.cdt.luth.se/~unicorn/Java/applets/MineSweep/MineSweep.html mo¿na odnaleŸæ dobrze znan¹ wszystkim u¿ytkownikom Windows grê MineSweeper. Na jednej stronie HTML, specjalnie dostarczonej wraz z programem znajduje siê lista innych Ÿróde³, zawieraj¹cych ró¿nego rodzaju aplety, jak równie¿ hostów u¿ywaj¹cych skryptów jêzyka Java.
HotJava reprezentuje pewn¹ ca³kowicie odmienn¹ koncepcjê interakcji w odró¿nieniu do innych programów obs³uguj¹cych WWW. Podczas gdy w ka¿dej zwyk³ej przegl¹darce musz¹ zostaæ zaimplementowane poszczególne protoko³y komunikacyjne (telnet, News itd.), a programy obs³uguj¹ce grafikê musz¹ byæ skonfigurowane, HotJava ma do zaproponowania zupe³nie coœ innego. Gdy chcemy przyk³adowo œci¹gn¹æ jak¹œ stronê z hosta obs³uguj¹cego program HotJava, zawieraj¹c¹ np. odwo³ania do plików graficznych o nowym, nieznanym jeszcze jêzykowi HotJava formacie, ³adowany jest specjalny, binarny kod jêzyka Java ze wspomnianego hosta. Kod ten jest integrowany z lokalnym systemem, który poszerza mo¿liwoœci programu o zdolnoœæ do wyœwietlania nowego typu grafiki. To samo dotyczy protoko³ów sieciowych. Ka¿dy nag³ówek URL, taki jak np. http, news, ftp, inicjuje osobny dla siebie protokó³. Gdy program HotJava bêdzie zmuszony do wywo³ania adresu nowej us³ugi, skontaktuje siê on najpierw z odpowiednim hostem , sk¹d „sprowadzi" potrzebny modu³ obs³ugi dla danego protoko³u w formie kodu jêzyka Java i wbuduje go w system. Dok³adniejsze informacje na ten temat znajduj¹ siê na innych stronach HTML dostarczanych wraz z programem.
Powy¿sza metoda oferuje wiêc du¿¹ elastycznoœæ i spore mo¿liwoœci adaptacyjne do nowych warunków, wymaga jednak, aby na wielu serwerach WWW znajdowa³y siê kody jêzyka Java. Aktualnie istniej¹cy specjalny system bezpieczeñstwa konstruowany ju¿ od samego pocz¹tku na kilku poziomach (pocz¹wszy od konstrukcji jêzyka, a skoñczywszy na opracowywaniu sposobu dostêpu do plików oraz samej sieci) jest na razie wystarczaj¹cy. Jak dot¹d, nie odnotowano ¿adnych przypadków naruszenia systemu bezpieczeñstwa podczas importu kodów binarnych w jêzyku Java. Omawiany temat jest jednak tak nowy, ¿e zanim zwi¹zane z nim oprogramowanie odnajdzie szerokie zastosowanie, musi zostaæ intensywnie przetestowane. W koñcu mo¿e dojœæ do sytuacji, gdy nast¹pi tak du¿y rozkwit jêzyka Java, ¿e ka¿dy u¿ytkownik, korzystaj¹cy z us³ug apletów, bêdzie posiada³ zupe³nie odmienne wersje programu HotJava.
W obecnej postaci sieæ WWW oferuje szereg multimedialnych dokumentów, które poprzez odpowiednie odwo³ania prezentuj¹ grafikê, animacje czy te¿ dokumenty dŸwiêkowe. Zintegrowane s¹ z ni¹ równie¿ us³ugi czysto tekstowe (np. Gopher), transferu plików FTP, a tak¿e us³ugi zdalnego dostêpu poprzez terminale telnetowe. Zarówno szeroko rozumiane multimedia, jak i us³ugi internetowe s¹ mieszane ze sob¹ i do³¹czane do hipertekstowych dokumentów.
Dostêp do hipertekstowych „kartek" mo¿e byæ u³atwiony dziêki czêsto pojawiaj¹cym siê na nich interakcyjnym mapom. Jednak w wiêkszoœci przypadków jesteœmy zmuszeni do podawania adresów URL, co z pewnoœci¹ nie jest najwygodniejsz¹ dla u¿ytkownika form¹ komunikowania siê.
Wiosn¹ 1994 roku Tim Berners-Lee oraz Dave Raggett uroczyœcie og³osili, ¿e uczyniony zosta³ nowy krok w kierunku rozwoju WWW. Zaproponowali oni system intuicyjnego interfejsu u¿ytkownika z zastosowaniem wirtualnej rzeczywistoœci (Virtual Reality).
Wirtualna rzeczywistoœæ kojarzy siê wiêkszoœci ludzi z wirtualnymi he³mami, rêkawiczkami oraz przestrzeni¹ cybernetyczn¹. Podstaw¹ w ka¿dym rodzaju prezentacji trójwymiarowej jest szczegó³owy model, który jest w stanie opisaæ poszczególne sceny z wirtualnego œwiata. Konkretny obraz, ubrany w kolory , tekstury oraz oœwietlenie jest ju¿ spraw¹ odpowiednich przegl¹darek i urz¹dzeñ koñcowych.
Analogi¹ do hipertekstowego jêzyka HTML jest w przypadku wirtualnego Internetu jêzyk VRML (dawniej Virtual Reality Markup Language, obecnie zmieniony na Virtual Reality Modeling Language). Punktem wyjœciowym w rozwa¿aniach projektowych dla VRML jest opracowany przez firmê Silicon Graphics, Inc. format pliku Open Inventor (format tekstowy ASCII), s³u¿¹cy do opisu trójwymiarowych obiektów. Nie jest on w ¿aden sposób uzale¿niony od jakiejkolwiek platformy sprzêtowej czy te¿ oprogramowania i bior¹c pod uwagê du¿e doœwiadczenie oraz spory udzia³ firmy SGI w „rynku 3D", zapewni on z pewnoœci¹ dobry start standardu VRML. Ustalono, ¿e VRML bêdzie siê rozwija³ jako odrêbny jêzyk, nie zwi¹zany z HTML, poniewa¿ programy do modelowania wirtualnej rzeczywistoœci istotnie ró¿ni¹ siê od zwyk³ych systemów hipertekstowych.
Aby w przysz³oœci potencjalny „internauta" móg³ swobodnie poruszaæ siê w sieci, nie obci¹¿aj¹c przy tym ca³kowicie sieciowych ³¹czy, musi zostaæ wprowadzone jakieœ elastyczne rozwi¹zanie. W znanym ju¿ podejœciu klient-serwer wirtualny, trójwymiarowy model jest dysponowany przez serwer i prezentowany u klienta po jego odbiorze. W zasadzie mog³oby to przebiegaæ dwuetapowo: wybranie modelu 3D oraz rendering. W takim jednak przypadku wspomniany serwer musia³by dysponowaæ nies³ychan¹ moc¹ obliczeniow¹, mog¹c¹ sprostaæ nie koñcz¹cym siê obliczeniom numerycznym przy renderowaniu trójwymiarowych scen z jednoczesn¹ obs³ug¹ wielu klientów naraz.
W przypadku VRML, w odró¿nieniu od poprzedniego modelu, obiekty znajduj¹ce siê na serwerze zapisywane s¹ wy³¹cznie w formie trójwymiarowych opisów scen oraz obiektów. Taki opis zajmuje zazwyczaj niewiele miejsca, a jego transmisja trwa przeciêtnie tyle, ile œci¹gniêcie danych graficznych. Ca³a jednak praca zwi¹zana z mozolnym renderingiem 3D musi zostaæ przeniesiona na barki klienta. Pozwala to jednak na ominiêcie nadmiernego obci¹¿enia sieci oraz podwy¿szonych wymagañ sprzêtowych w odniesieniu do serwera.
Oddzielenie klienta od serwera
Istotna zaleta powy¿szej strategii polega g³ównie na tym, ¿e po tym, jak transmisja modelu sceny oraz obiektów zdefiniowanych w VRML zostanie ju¿ zakoñczona, ka¿dy rodzaj wirtualnych ruchów w obrêbie danej sceny odbywa siê ju¿ ca³kowicie lokalnie. Zmiany w ruchu obserwatora lub jego k¹ta patrzenia na scenê, jak równie¿ wybór poszczególnych detalów odnosz¹ siê wy³¹cznie do dzia³añ klienta. W ka¿dym razie nie powoduj¹ one ¿adnej dodatkowej transmisji danych.
Niestety, rendering 3D stanowi ogromn¹ przeszkodê do pokonania dla maszyn ni¿szej klasy, takich jak dostêpne w handlu zwyk³e PC-ty czy te¿ niewielkie stacje robocze, na których swobodne, wirtualne ruchy po scenie w czasie rzeczywistym s¹ niemo¿liwe do zrealizowania. W przypadku dodatkowego stosowania tekstur oraz kompletnego modelowania oœwietlenia, przy wykorzystaniu maszyn podobnych PC-towi, o dobrej zabawie mo¿emy zupe³nie zapomnieæ.
Aby przynajmniej umo¿liwiæ wdro¿enie projektu w ¿ycie, jêzyk VRML znacznie uproszczono. W póŸniejszym czasie zostanie wprowadzona dodatkowo kompletna interakcja pomiêdzy odleg³ymi od siebie obiektami w sieci. Protoko³y, które umo¿liwi³yby powy¿ej opisane udogodnienie musz¹ zostaæ opracowane niezale¿nie od producenta i dlatego znajduj¹ siê one jeszcze w fazie projektów, których owoce z pewnoœci¹ pojawi¹ siê w przysz³ej wersji VRML 2.0. Wersja obecna jest w stanie rozpoznawaæ jedynie obiekty 3D, które aktywuj¹ inne odwo³ania do konwencjonalnych po³¹czeñ WWW (HTML) lub do kolejnych scen VR (VRML). W ten sposób mo¿na roz³o¿yæ kompletny obiekt 3D, jak np. dom na wiele niezale¿nych od siebie scen (np. pomieszczeñ). Transfer danych bêdzie nastêpowa³ jedynie w przypadku przejœcia do innego pokoju, tzn. otwarcia drzwi za którymi mo¿e kryæ siê serwer z odleg³ego zak¹tka œwiata.
Czas wiêc na „przegl¹darkê" wirtualnej rzeczywistoœci o nazwie WebSpace firmy Template Graphics, Inc. w jej obecnej wersji 1.0. Na CD-ROM-ie znajduje siê ona w katalogu \WWWUTIL\WEBSPACE.NT . Aktualne informacje na jej temat mo¿na uzyskaæ pod adresem webspace@tgs.com (jako e-mail) b¹dŸ na serwerze www.sd.tgs.com/~template.
Przegl¹dark¹ VR nie da siê zast¹piæ zwyk³ego programu hipertekstowego, jakim jest Mosaic czy Netscape. Urz¹dzenie to mo¿e stanowiæ jedynie uzupe³nienie wspomnianych aplikacji. W rzeczywistoœci przegl¹darki VRML oraz HTML musza siê komunikowaæ miêdzy sob¹. Obecnie jest to mo¿liwe jedynie w programie Netscape 2.0, w którym mo¿na zainstalowaæ rozszerzenie o nazwie VR Scout VRML firmy Chaco Communications, obs³uguj¹ce pe³ny standard VRML 1.0. Sposób w jaki mo¿na tego dokonaæ zosta³ opisany na stronie: http://www.chaco.com/vrscout/plugin.html.
Po uruchomieniu programu WebSpace i za³adowaniu pierwszych scen (jako rozszerzenia plików scen zaproponowano *.wrl od s³owa „World") ukazuje siê np. widok frontowego wejœcia do wirtualnego domu, przy którym roœnie kilka drzew".
Jest to tzw. standardowy widok startowy, który zosta³ wczeœniej dok³adnie okreœlony po to, aby u¿ytkownik nie znalaz³ siê nagle w jakimœ przypadkowym miejscu, z którego trudno mu bêdzie cokolwiek odnaleŸæ. Do poruszania siê po pomieszczeniach s³u¿y wirtualny joystick typu „T". W domu mamy mo¿liwoœæ dok³adnego obejrzenia poszczególnych jego pomieszczeñ. Przechodzenie pomiêdzy nimi odbywa siê zwykle dziêki u¿yciu drzwi. Niestety, nie s¹ to jeszcze drzwi z prawdziwego zdarzenia, które otwieraj¹ siê, gdy obserwator po prostu do nich wejdzie (detekcja kolizji pomiêdzy obserwatorem a obiektami). Obecna wersja programu WebSpace umo¿liwia wejœcie do kolejnego pokoju jedynie po wskazaniu napisu umieszczonego na odpowiednich drzwiach.
Widok startowy wejœcia do wirtualnego domu
W przypadku, gdy zechcemy, aby obserwator przygl¹dn¹³ siê dok³adniej obiektom umieszczonym wy¿ej lub ni¿ej wzglêdem niego, mo¿emy zmieniæ jego pionowy k¹t patrzenia, wciskaj¹c przycisk joysticka (zwykle jest on czerwony i u³o¿ony poziomo) i poruszaj¹c nim w górê lub w dó³. Dziêki takiemu sposobowi sterowania nie musimy siê obawiaæ, ¿e „rozbijemy" siê o sufit czy pod³ogê.Kontrola nawigacyjna rozszerzona zosta³a o pomoc w pozycjonowaniu obserwatora (uruchamiana za pomoc¹ rombu z czterema niebieskimi strza³kami, umieszczonymi po prawej stronie joysticka). Poprzez ich wciœniêcie i manipulowanie joystickiem w górê, dó³, lewo lub prawo pozycja obserwatora zmieniana jest odpowiednio do góry, do³u, na lewo lub na prawo. W ten sposób mo¿na uzyskaæ niewa¿koœæ i wznieœæ siê do sufitu lub po prostu „zapaœæ" siê pod ziemiê.
Przygl¹daj¹c siê wirtualnemu biurku, mo¿na zauwa¿yæ, ¿e jego kolor zmienia siê w momencie, gdy wskazuje siê na niego mysz¹. Wkrótce po tym, tak jak w zwyk³ej przegl¹darce HTML, ukazuje siê tekstowe przedstawienie odwo³añ do dokumentów z innych adresów (np. do konwencjonalnych stron WWW). Takie odwo³ania mog¹ zostaæ uaktywnione w znany nam ju¿ sposób. Przedstawiona powy¿ej identyfikacja obiektu jest jednak mo¿liwa jedynie w przypadku, gdy opisywane biurko zostanie zdefiniowane w ca³oœci jako obiekt VRML.
W scenariuszach jeszcze bardziej szczegó³owych mo¿na bezpoœrednio „najechaæ" na interesuj¹cy nas, pojedynczy obiekt. Aby to uczyniæ, nale¿y wcisn¹æ romb z czerwonymi oznaczeniami, znajduj¹cy siê po lewej stronie joysticka, a póŸniej przesun¹æ kursor na dany obiekt, który chcemy poznaæ dok³adniej. Dodatkowo w przegl¹darce WebSpace wa¿niejsze obiekty mog¹ byæ wybierane bezpoœrednio za pomoc¹ menu, gdy tylko scena zostanie w ca³oœci za³adowana.
Poza takim trybem nawigacji zwanym „Walk Viewer", istnieje równie¿ tzw. „Examiner Viewer", w którym mo¿liwa jest szczegó³owa inspekcja obiektów bez zmiany pozycji obserwatora. Wtedy joystick zamieniany jest na tzw. trackball z wbudowanym przyciskiem reguluj¹cym g³êbokoœæ.
Poza realizacj¹ wiod¹cej idei dostarczenia u¿ytkownikowi realistycznej formy komunikacji z Internetem oraz jego zasobami, mo¿na wymieniæ ca³e mnóstwo nowych zastosowañ.
Schematyczne szkice 2D mog¹ zostaæ zast¹pione dok³adniejszymi modelami 3D w wielu dziedzinach techniki czy te¿ architektury i nie musi byæ to ograniczane jedynie do problemów techniczno-naukowych. O wiele chêtniej obejrzymy wakacyjne mieszkanie, przechadzaj¹c siê po jego wirtualnych pokojach i z pewnoœci¹ zrobi to na nas o wiele wiêksze wra¿enie ni¿ podanie jego suchych parametrów technicznych w formie tekstowej. To samo dotyczy wirtualnych, trójwymiarowych map. Gdy tylko projekty „internetowego handlu" zostan¹ dopracowane, bêdzie mo¿liwe nawet przedstawienie nowej wie¿y hi-fi lub te¿ jakiegoœ modelu samochodu.
W koñcu dziêki wirtualnej koncepcji swobodniejsze stanie siê kszta³towanie przeró¿nego rodzaju komunikacji personalnej, która obecnie ujawnia siê jedynie w postaci gier typu MUD (Multi User Dungeon).
Wersja 0.8 Alpha autorstwa Garettta Arch Blythe’a z uniwersytetu w Kansas dostêpna jest przez FTP pod adresem ftp://ftp2.cc.ukans.edu/pub/WWW/DosLynx/ Na do³¹czonym CD-ROM-ie znajduje siê ona w katalogu \UTILITY\WWW\DLX0_71A. Wymagania sprzêtowe, jakie stawia program, oprócz koniecznoœci po³¹czenia z Internetem, s¹ naprawdê znikome. Wystarczy bowiem PC z CPU 8086, 512 pamiêci RAM, 2 MB na dysku twardym, DOS 3.0 oraz monitor monochromatyczny. Jednak zarówno kolor, jak i ró¿ne tryby graficzne oraz mysz s¹ równie¿ obs³ugiwane. Lynx wystêpuje równie¿ w wersji dla UNIX-a, lecz jedynie w postaci kodu Ÿród³owego. Pozwala to jednak na dopasowanie siê do dowolnej platformy. Zasady instalacji, konfiguracji oraz obs³ugi, jak równie¿ opis komend u¿ywanych w linii zlecenia zosta³y szczegó³owo omówione w pliku readme.txt oraz pliku konfiguracyjnym doslynx.cfg.
Protoko³y, które obs³uguje DOS-Lynx, to: file, ftp, http, news, oraz wais. DOS-Lynx bazuje na trybie tekstowym z wykorzystaniem okien. W menu g³ównym oraz przyciskach w dolnym wierszu ekranu zawarte zosta³y najwa¿niejsze funkcje nawigacyjne.
SlipKnot Version 1.40 firmy MacroMind, Inc. znajduje siê pod adresem URL ftp://interport.net/pub/pbrooks/slipknot/slnot110.zip. Do³¹czony CD-ROM zawiera wersjê instalacyjn¹ w katalogu \WWW-UTIL\SLNOT150.INS. uruchamian¹ w œrodowisku Windows (oprócz OS/2-Windows). Aby u¿yæ SlipKnota, musimy posiadaæ telnetowe konto na jednym z pod³¹czonych do sieci hostów UNIX-a, który pracuje w systemie operacyjnym Lynx (odmiana œrodowiska UNIX). Ponadto musi on obs³ugiwaæ rozkazy sx lub sz protoko³u X-Modem, wzglêdnie Z-Modem.
Program obs³uguje protoko³y HTTP, FTP oraz telnet. Rejestrowani u¿ytkownicy maj¹ równie¿ dostêp do Gophera. Dokumenty zawieraj¹ce formularze s¹ przekazywane dalej przez program Lynx. Nie wspó³pracuje on z poczt¹ e-mail oraz News.
Zanim zainicjowane zostanie pierwsze po³¹czenie z hostem, w programie obs³ugi terminala musz¹ zostaæ dokonane wszystkie ustawienia, które odpowiadaj¹ charakterystyce posiadanego modemu. Konfiguracja WWW mo¿liwa jest w tzw. WEB-Renderer, bazuj¹cym na interfejsie u¿ytkownika w trybie tekstowym, który umo¿liwia dowolne przedstawianie stron HTML. Podobnie jak w programie DOS-Lynx, tak i w aplikacji SlipKnot ka¿dy za³adowany dokument prezentowany jest w swoim w³asnym oknie, co powoduje skrócenie czasu transmisji danych.
Naturalnie o przegl¹darkach WWW du¿o mówi siê równie¿ w listach dyskusyjnych Usenetu. Na ten temat istniej¹ nawet ró¿ne grupy dla odmiennych platform sprzêtowych:
W grupie dyskusyjnej comp.infosystems.www.browsers.misc prezentowane s¹ ró¿ne aspekty omawianego tematu.
